Әдептіліктің қасиеттері

● Таза, сау дене мен орасан зор еңбекке негізделген қанағатшылдық, көрегенділік – адам еркіндігінің белгісі. Ешбір істе абыржыма және үмітсіздікке салынба. Егер бүтін жағымсыз, арам істерге жол берсең, онда ертең үлкен жауыздықпен күресуіңе тура келеді.

Әдептілік тәрбиесі

● Ақылды бол және ақылыңды дұрыс пайдалан. Бақытты болудың басты құпияларының бірі – ұсақ-түйекке бола налымай, ақыл-ойы мен адал еңбегінің жемісін дұрыс пайдалана білу. Ақылды адам істі ойдың нәріне, сөздің мәніне қарап бағалайды.

Қазақтың рушылдығы, жершілдігі бұрыннан бері өзіне бақтан да сор болып келгені белгілі. Орыстың отар заманында солай болды. Циньнің қыспақ уақытында да, Кеңестің ұлтсыздандыру кезеңінде де жалғасты. Қазақтың жүзге, руға бөлінуі сыртқы күштер үшін өте пайдалы болды. «Бөліп ал да билей бердің» саясатын жүргізді. Мың өлдік, мың тірілдік. Сол қауіп әлі де бар…

Әдептілік мектебі

● Бойыңнан жаманшылыққа орын берме, жан тазалығы мен тән тазалығын сақта. Өзің ешкімді қорлама, өзіңді ешкімге қорлатпа.
● Мақтаншақтық пен көпірме көпсөзділік адамның жан дүниесін улап, оны жақсы қасиеттерден жұрдай етеді. Мықты адам аз сөйлеп, көп іс тындырады.

Жас ұрпақ біз де Елбасының «Ұлы даланың жеті қыры» мақаласын қызыға оқып шықтық. Маған әсіресе, ата-бабамыздың атқа міну мәдениетін қалыптастырған қатты ұнап, қызықтырды. Өйткені, біз ауыл балалары қанша айтқанмен атқа бір табан жақындаумыз ғой. Сондықтан да, халқымыздың атқа міну мәдениетінің қалыптасуын зерттеуге кірістім.

Опасыз фәни дүниенің шарасыз бұйрығымен бұл жалғаннан Сәкен өтті дегенге көңіл сенбейді. Қайғыдан жүрек шіркін елжіреп, езіліп тұр. Қайран дүние, қалай жылдам өтіп барасың? Жан серіктей болып кеткен Сері Сәкенмен қатар жүргенде егіз соққан қос жүректей едік-ау. Біз бір-бірімізді іштей ұғысатын едік, арадағы түсінігіміз мол, сыйластығымыз жарасымды еді. Сәкен от еді – бауырына кірсең жылына жөнелесің, бір сәтте өзің де отқа оранғандай ысынатынсың. Шоғы болып маздайтын ек, жақын достары жалыны болып жанатынбыз. Демде бойға қуат құйылатын.

Көнеден жеткен халқымыздың асыл мұрасы эпикалық мол мұраларымыз кейіннен тасқынды судай ақын-жыраулар поэзиясына ұласты да, ХІХ ғасырдың екінші ширегінде ұлттық рухани аңсарларын ұлы Абай негіздеген жаңаша сападағы әдебиетке ауысты. Кемел бітімді қазақтың жазбаша әдебиеті ХХ ғасырдың басынан осы ғасырдың аяғына дейін көркемдік дамудың эволюциялық процесін басынан кешірді.

Ата-бабамыздан мұра болып келе жатқан үш асыл қазынаны – елдігімізді, ұлан-байтақ жерімізді, қасиетті де бай тілімізді аман сақтап, болашақ ұрпаққа мұра етіп қалдыруда барлық мәселені алыстан болжап шешіп, елдігімізді сақтап қалуға ұйытқы болған алғыр жандарымыз бен билеріміздің, хас батырларымыздың ерен еңбегі мен ерлігін айтып жеткізу қиын. Осы құндылықтарымыздың қатарында қасиетті қазақ тіліміз баға жетпес байлығымыз. Тіл – өткеннің ұрпаққа қалдырған аманаты, бүгінгі күннің абыройы, ертеңгі күннің кепілі болып табылады.

Қазақ халқының әдептілік қағидасы

● Өмірдің осыншама ауыртпалығында оның жақсылығы мен жамандық жақтары болатындығын ұмытпа. Көкірегіңде қаншама қайғы болса да, ешқашан ашынып, үмітсіздікке бой ұсынба.

Әбілхайырдың (1697-1748) бас қолбасшылығымен қазақ әскері 1726 жылы Қалмақ қырылған (Бұланты), 1729 жылы Аңырақай (Балқаш, Ит ішпес, Алакөл) шайқастарында жоңғарларды ойсырата жеңеді.

Келіндерге берілетін бата

Қазақ келіндерінің ата-енелері мен ақсақалдарға шай құйып, ас-тағам əзірлеп, тік тұрып күтуі қалыпты құбылыс. Сондай кезде, төрде отырған қариялар оларға дəм ұсынады немесе табақтың түбін береді, кейде ішіп отырған шайларын береді. Сол сəтте келін орнынан тұрып, ұсынған дəмді алып, қарияларға иіліп сəлем жасағанда қариялар: