1. «Отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы іс-қимыл туралы» және «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы» заң жобалары отбасылық-тұрмыстық қатынастардағы зорлық-зомбылыққа қарсы іс-қимылдың барлық кезеңдерін: анықтауды, алдын-алуды, жолын кесуді, қауіпсіздікті қамтамасыз етуді және оңалтуды реттейді. Атап айтқанда:
– тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы іс-қимыл субъектілерінің аясы кеңейтілді;
– оның әрбір кезеңінде ведомствоаралық үйлестіру мәселесі шешілді;
– тұрмыстық зорлық-зомбылықтың жолын кесудегі өтініш беру қағидатынан анықтау қағидатына көшу үшін заңнамалық жағдайлар жасалды;
– тұрмыстық зорлық-зомбылық фактілерін анықтау мен жолын кесуге, сондай-ақ кешенді әлеуметтік көмек көрсетуге қоғамдық қатысудың әртүрлі нысандары үшін мүмкіндіктер кеңейтілді;
– тұрмыстық зорлық-зомбылықтың жалпы және жеке профилактикасы, жолын кесу шараларын қамтитын отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылық саласына қарсы іс-қимылдың тұтас жүйесін қалыптастыру бөлігінде түзетулер енгізілді;
– қауіп-қатерді немесе зорлық-зомбылық фактісін сәйкестендіру нәтижелеріне сүйене отырып, ішкі істер органдары қызметкерлерінің тікелей қорғау нұсқамасын шығаруы бойынша нормалар енгізілді, сондай-ақ зорлық-зомбылық фактілерінің қайталануын болғызбау мақсатында құқық бұзушының отбасы мүшелеріне байқау жүзеге асырылатын кезде оны профилактикалық есепке алу мен бақылау тәртібі нақтыланды.
- 2. Заң жобасында «жыныстық еркіндік» ұғымы бар, бірақ халықтың көпшілігі оның мағынасын дұрыс түсінбейді. Көптеген адамдар бұл ұғымды жынысын, серіктесін өзгерту еркіндігі, ата-аналардың балалардың жеке өміріне араласу мүмкін еместігі деп түсінеді.
Айта кету керек, «жыныстық еркіндік» терминіотандық заңнамада жаңа термин емес, және 2009 жылғы «Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы туралы» ҚР қолданыстағы заңында бекітілген (4-бап). Ол сондай-ақ отандық заң әдебиеттерінде қолданылады және қылмыстық құқық теориялары және тәуелсіз құқық ретінде түсініледі жыныстық қатынасқа түсу туралы шешім.
«Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу туралы» Заңның 4-бабы іске асырылған барлық жылдар ішінде ешкімде «жыныстық бостандық» ұғымына қатысты сұрақтар туындаған жоқ.
Сонымен бірге, осы анықтаманың мазмұны, сондай-ақ «жыныстық зорлық-зомбылық» терминінің халыққа түсініксіздігін ескере отырып, олар 2020 жылғы 1 шілдеде заң жобасынан шығарылды.
- 3. Тұрмыстық зорлық-зомбылық түрлері бойынша олар бұрын 2009 жылғы «Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы туралы» ҚР қолданыстағы заңында қарастырылғанын (4-бап) және тұрмыстық зорлық-зомбылық түрлерін толық сипаттайтын белгілі бір түзетулермен әзірленіп жатқан «отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы іс-қимыл туралы» заң жобасына енгізілгенін атап өткен жөн.
Мысалы, психологиялық зорлық-зомбылық енді «қасақана психикалық азап шегу, қорлау, бопсалау, адамның ерік білдіруін шектеу және адамның ар-намысы мен қадір-қасиетін қорлайтын және (немесе) қауіп төндіретін өзге де әрекеттер» ретінде оларды қолдану көрсетілген.
Халықтың пікірін ескере отырып,«жеке дамудың бұзылуына әкелетін қасақана әсер ету» деген сөз тіркесі осы терминнен алынып тасталады.
Әлеуметтік желілерде отбасынан баланы алып қою мәселесі, егер құқық қорғау органдарына ата-аналардың балаларына телефон, кроссовкаларды сатып алмаған және балаларына «шапалақ» беруі туралы кез-келген азаматтан мәлімет келіп түскен жағдайда ата-аналарды ата-аналық құқығынан айырып, балаларын балалар үйлеріне ауыстырады, тіпті одан да жаманы, кейбір авторлар айтып отырғандай, органдарға, құлдыққа және т.б. тапсыруы мүмкін деп талқылануда.
Мұндай құқық қорғау органдарының өкілеттіктері заң жобасының 35-36-баптарында ұсынылды, бірақ жұртшылықтың пікірін ескере отырып, алынып тасталды.
