Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен брифингте полиция департаментінің криминалдық полиция басқармасының аса маңызды істер жөніндегі аға жедел өкілі, полиция подполковнигі Дмитрий Федров «Интернет-алаяқтықпен күрес тәсілдері туралы» хабарлама жасады.
Жыл басынан бері облыста 515 алаяқтық тіркелсе, 405 оқиғаның басым бөлігін ақпараттық технологияларды пайдаланатын алаяқтық немесе интернет-алаяқтық деп атайтындар құрайды екен.
Ағымдағы жылы жүргізілген алдын алу шараларының нәтижесінде. қылмыстың осы түрін тіркеудің 232 фактіге немесе 41,0 пайызға төмендеуі байқалған. Қылмыстың осы түріне қарсы тұру мақсатында департаментте «Ақпараттандыру және байланыс саласында, сондай-ақ, ақпараттық технологияларды пайдалана отырып жасалған қылмыстық құқық бұзушылықтарға қарсы іс-қимыл жөніндегі 2022 жылға арналған» бағдарламасы жүзеге асырылуда. Бұл мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесе отырып, интернет-алаяқтыққа қарсы тұру бойынша бірлескен шаралар кешенінің жол картасы.
Интернет-алаяқтықтың негізгі түрлері «ОЛХ», Kolesa және Instagram сияқты интернет-ресурстарға жалған хабарландырулар жіберу болып табылады. Соңғы кездері олар қоңырау шалып, банк қызметкері болып көрінетін фактілер жиілеп кетті, жалған банк қызметкері клиентке банк шоттарынан ақшаның ұрланғаны туралы телефон арқылы хабарлайды, жеке мәліметтерді алғаннан кейін, ақшаны басқа банк картасына аудару арқылы ұрлайды.
Сондай-ақ, олар өздерін Банкпен бірлескен іс-шаралар өткізіп жатқан полиция қызметкері ретінде көрсетіп, телефон арқылы өздерінің банктік операцияларына алаңдап, сенімді нөмірді ауыстыруды сұрап, банк шотына немесе үшінші тұлғалардың шотына ақша салуды талап ететін фактілер жиі орын алуда. Олар жалған нөмірлер арқылы қоңырау шалып, қылмыстық қудалаумен қорқытады.
Нақтырақ айтсақ, мұндай оқиғалар түрі бойынша талдасақ, Интернет арқылы тауарға алдын ала төлем жасауда 94 факт тіркелген. Яғни, оның 74-і ОЛХ арқылы, 15-і Колёса, біреуі Market KZ және төртеуі Крыша КЗ арқылы тіркелген. Осылайша өзін банк қызметкерлеріміз деп 126 алаяқ IP-телефоны арқылы таныстырған. 29-ы әлеуметтік желі арқылы,яғни, Instagram, сыныптастар, жеделхат, үшеуі жалған шоттар жасау арқылы, тоғызы жалған сілтемелер арқылы ақша ұрлаған, он тоғызы несиелер мен онлайн несиелерді тіркеу арқылы. 52-сі Tik-Tok, Google және тағы басқалары арқылы алаяқтық жасаған.
Осы жұмысты күшейту мақсатында 2021 жылдың сәуір айында криминалдық полиция басқармасының жанынан киберқылмыспен күрес департаменті құрылған. Сонымен қатар, сол жылдың бірінші ақпанында департаменттің №65 бұйрығымен департамент және аумақтық бөлімшелер қызметкерлерінің арасынан тұрақты жұмыс істейтін тергеу-жедел тобы құрылды.Қабылданған шаралардың нәтижесінде ағымдағы жылдың басынан бері 65 интернет-алаяқтық әшкереленіп отыр. Оған қоса, сол жылдың 26 шілдесі мен 28 шілдесі аралығында Ақмола облысының аумағында «Anti-fraud»республикалық жедел-профилактикалық іс-шарасы өткізіліп, нәтижесінде 13 қылмыс ашылып отыр.
Хабарламашының айтуынша, ағымдағы жылдың 1-5 тамыз аралығында Ақмола ОПМ аумағында «Интернет-алаяқтық және оның алдын алу» іс-шарасы жүргізіліп, нәтижесінде Қылмыстық кодекстің 190-бабы 2-бөлігінің 4-ші тармағы бойынша Интернет желісіндегі алаяқтықтың 8 қылмыстық ісі анықталған.
Халықты киберқылмыстарды жасаудың заманауи әдістері туралы ақпараттандыру мақсатында бұқаралық ақпарат құралдары, әлеуметтік желілер және жергілікті республикалық телеарналарда тұрақты түрде шығу арқылы халыққа мақсатты түсіндіру жұмыстары жүргізілуде. Қазіргі таңда профилактикалық жұмыстарға ерекше көңіл бөлінуде. Хабарландыру сайттары мен әлеуметтік желілерде («OLX», «KolesaKZ», «Instagram», «Facebook») 45-тен астам мәтіндік хабарламалар мен 15 бейнероликтер орналастырылып, 100-ден астам түрлі жадынама түрлері әзірленген.
Ақпараттық технологиялар саласындағы қылмыстардың және интернет-алаяқтықтың алдын алу мақсатында бұқаралық ақпарат құралдарында (газеттерде, әлеуметтік желілерде, теледидарда) облыс бойынша 247 мақала, оның ішінде 142-сі республикалық БАҚ-та жарияланған. Сонымен қатар, ағымдағы жылдың шілде айында әлеуметтік желілерде интернет-алаяқтықтың алдын алу бойынша 28 жазба жарияланған.
Қабылданған шаралармен Көкшетау, Щучинск, Степногорск қалаларында, сондай-ақ, Атбасар, Ақкөл, Ерейментау, Біржан сал, Жақсы, Жарқайың, Сандықтау, Зеренді, Қорғалжын, Целиноград аудандарында билбордтар орнатылған. Интернеттегі алаяқтыққа жол бермеу мақсатында осы жылдың 25-27 шілдесі аралығында ГУРОП пен облыстық полиция департаменті мүдделі қызметтерін тарта отырып, бейнематериалдарды міндетті түрде тарату көзделген. Сондай-ақ, интернет-алаяқтықтың алдын алу бойынша іс-шарасын өткізу барысында мемлекеттік білім беру, денсаулық сақтау мекемелеріне, серіктестіктер мен жеке кәсіпорындарға ақпараттық брошюралар, буклеттер таратылып, орналастырылған.
Бақылаудың жаңа әдістері жасалып, енгізілуде. Сондай-ақ, мұндай қылмыстармен жұмысты ұйымдастыру қайта қаралуда. Екінші деңгейлі банктердің филиалдарымен (Сбербанк, Kaspi, Forte, Alfa, Halyk Bank, BankCenterCredit, Еуразиялық банк) банктердің клиент-карточкаларын ұстаушыларға кибералаяқтықтың кең таралған әдістері туралы SMS хабарламалар мен «Push-хабарламалар» тарату туралы келісім жасалған. Әр банкте сенім телефондары мен Call-орталықтары құрылған. Банк клиенттерінің депозиттік шоттары мен құпия ақпаратын қорғау күшейтілгені де айтылды.
Өткен жылдың қыркүйегінде департамент интернеттегі жалған аккаунттарды, беттерді және сайттарды анықтау үшін қолданылатын «Argus» соңғы аппараттық-бағдарламалық кешенін сатып алып, пайдаланады. Сондай-ақ, бұл кешен жалған парақшалардың IP мекенжайларын, тіркелген ұялы телефон нөмірлерін және олардың әлеуметтік желілер арасындағы байланысын анықтау мақсатында қылмыстың жекелеген түрлерін зерттеу үшін кеңінен қолданылады. «Argus» аппараттық-бағдарламалық кешенінен басқа, заңсыз мазмұнды (сілтемелер, тіркелгілер, сайттар, Интернеттегі беттер) блоктауға арналған Cybernadzor ақпараттық жүйесі қолданылады.
Тексеру үшін 100 сілтеме жіберіліп, оның ішінде, 15-іне қол жеткізу шектелген. Қалған сілтемелер тексерілуде. Ағымдағы жылдың 19 шілдесінде Ақмола облысы Ішкі істер департаментінің Әкімшілік ғимаратында облыстық ішкі істер департаментінің жедел қызметтері басшыларының шақыруымен және ТЖК бастықтарының ШТҚ қосылуымен Облыстық тергеу департаментінде Қазақстан IT Холдингінің Kazdream өкілдерімен жұмыс кездесуі өткен. Онда құқық бұзушылықтарды ашуға және тергеуге ықпал ететін инновациялық IT өнімдерінің тұсаукесері көрсетілген.
Хабарламашы Дмитрий Федровтың айтуынша, тұрақты негізде екінші деңгейлі банктермен жұмыс кездесулері өткізіледі, онда банк клиенттері үшін SMS-хабарламалар үлгісі бойынша интернет-алаяқтықтың алдын алу бойынша өзара іс-қимыл мәселелері талқыланады. Сонымен қатар, ақмолалықтардың алаяқтарға алданып қалмаулары үшін, әрқашан қырағы болулары үшін бірнеше кеңестер де береді.
Егер олар телефон соғып, өздерін банк қызметкерлеріміз деп таныстырса, жасырын нөмірлерден келген қоңырауларға жауап бермеу керек. Телефонның пин кодтары арқылы жеке ақпаратты бермеңіз және CVV/CVC кодтары, хабарландыру сайттарында жеке нөмір қалдырмаңыз. Ешбір жағдайда Enidesk, QuickSupport, Timweaver қолданбаларын жүктеп алуға немесе оларда шарлауға болмайды. Өйткені, бұл қашықтан қол жеткізу қолданбалары, олардың көмегімен алаяқтар мобильді қосымшалардың құпия сөздерін қашықтан өзгерте алады және әртүрлі алу, аудару, несиені өңдеуді жүзеге асыра алады. Жәбірленушілердің есімдері бойынша операциялар, Сізден сұралатын SMS кодтарын ешқашан бермеңіз. Нұсқауларды орындамау және сұрақтарға жауап бермеу. Жеке деректеріңізді жария етпеңіз.
Түрлі интернет-ресурстарда тауарларды/қызметтерді сату үшін ОЛХ, Крыша, Колеса және тағы басқалары бар. Қазіргі уақытта ОЛХ-те ресми ОЛХ жеткізу және курьерлік қызметі жоқ. Сондықтан, бейтаныс сайттарға картаңыздың мәліметтерін енгізбеңіз. Алаяқтар қос сайт жасайды, сізден тауардың төлемін алуыңыз үшін сілтеме бойынша өтіп, картаңыздың мәліметтерін енгізуіңізді сұрайды, олар сізден карта лимитін алып тастауды сұрайды. Егер олар сіздің мәліметтеріңізді алса, олар сіздің ақшаңызды ұрлайды деген сөз.
Instagram, VK, Odnoklassniki және басқа да әлеуметтік желілерде барлық жеке аккаунттар, электрондық пошталар, лақап аттармен белгіленуі керек. Әсіресе, әлеуметтік желілерде парольмен қорғалған болуы керек, қолжетімділік шектеулі немесе жеке болуы керек. Сондықтан, алаяқтар сіздің есептік жазбаңызды көшіре алмайды, содан кейін туыстарыңыз бен достарыңызға жазып, кез-келген мәселе бойынша олардың шотына ақша аударуды сұраңыз.
Тауарларды сату, қызмет көрсету немесе ақшаны айналдыру үшін алдын ала төлем жасамаңыз. Ақшаны жылжытуға, тауарларды сатуға арналған шоттарда олардың болжамды сәтті әрекеттері туралы көптеген жағымды бейнелер орналастырылады. Осылайша алаяқтар өздеріне сенім ұялатады, содан кейін олар шотқа ақша аударуды сұрайды, ал, бұлар алаяқтар екенін естен шығармаңыздар. Оңай ақша жоқ, – деген баяндамашы, қазіргі ИНТЕРНЕТ заманында, қырағы болуды, қарапайым ережелерді орындауды өтінді. Сондықтан, бұл ақпараттың біз үшін, біздің отбасымыз бен достарымыз үшін тиімді екені даусыз. Олай болса, әлеуметтік желігі хабарландыру немесе басқа да мәтіндер орналастырғанда, аса сақ болғаныңыз абзал.
Асылай ҚАДЫРҚЫЗЫ,
«Арқа ажарының» өз тілшісі.
