5 қыркүйекте МӘМС — ға бір жыл бұрын жарналарды төлеудің жаңа тетігі басталды. Оны «сақтандырылған» мәртебесі бар, сондай – ақ жүйеге ешқашан төлем жасамаған немесе оны жүйесіз жасаған барлық дербес төлеушілер пайдалана алады. Бұл қалай жұмыс істейді және төлеушілерге қандай нюанстарды білу керек-біз әртүрлі жағдайларды талдайтын боламыз.
Бүгінгі күнге дейін медициналық сақтандыруға жарналарды ешқашан төлемеген немесе жүйелі түрде төлемеген, соның салдарынан сақтандыру мәртебесінен айырылған дербес төлеушілерге оны қалпына келтіру үшін өткізіп алған айлар үшін, тіпті өткен жылға да жарналарды төлеу қажет болды. Енді оларда балама әдіс пайда болды-алдағы 12 ай үшін төлем жасау және өткен кезеңді төлемей, сақтандырылу мәртебесін алу.
«Шамамен 3,4 млн адам тұрақты табысының немесе жалпы табысының болмауына байланысты медициналық сақтандыру жүйесінен тыс қалып отыр. Бұл оларға жоспарлы және жоғары технологиялық медициналық көмекке, аурулардың алдын алуға және медициналық диагностикалауға қол жеткізуді қиындатады. Президент сақтандырылмаған азаматтарды МӘМС жүйесіне тарту бойынша шұғыл шаралар қабылдау қажеттілігі туралы бірнеше рет айтқан. Біз жаңа төлем механизмі бұған ықпал етеді деп санаймыз», — деп Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының Заңды және жеке тұлғалармен жұмыс жөніндегі департаменті Ақпараттық-түсіндіру жұмысы басқармасының бастығы Ирина Подскочая атап өтті.
Бұл іс жүзінде қалай жұмыс істейді және төлеушілерде қандай сұрақтар туындауы мүмкін?
- Соңғы 12 айда менде МӘМС жарналары төленді, мәртебем сақтандырылған. Алдағы жылға жарна төлеуім міндетті ме, әлде оларды ай сайын төлей аламын ба?
Сіз жарналарды өзіңізге ыңғайлы түрде төлей аласыз-ай сайын, тоқсан сайын жүйелі түрде төлеуді жалғастыра аласыз немесе 12 айға бірден төлей аласыз.
- Егер мен МӘМС-ке жарналарды ешқашан төлемеген болсам, яғни менде бірде-бір төлем жоқ, сәйкесінше мәртебе де жоқ. Осы мүмкіндікті пайдаланып, алдағы 12 айға төлем жасай аламын ба, әлде алдыңғы төленбеген кезеңді өтеуім керек пе?
Жоқ. Бұл норма сіз сияқты төлеушілерге жүйеге «ауыртпалықсыз» кіруге көмектесуді мақсат етеді. Сіз сақтандыру мәртебесін ағымдағы айға және алдағы 12 айға жарналарды төлеу арқылы 3 жұмыс күні ішінде ала аласыз.
- Егер мен МӘМС жарналарын кезең-кезеңмен төлесем, бірақ төленбеген кезеңдер бар, соның салдарынан қазіргі кезде мен сақтандырылмағанмын, мен жарналарды бір жыл бұрын төлеп, мәртебе ала аламын ба, немесе маған алдымен бұрын төленбеген айларды жабу қажет бола ма?
Сізде екі нұсқа бар. Біріншісі, барлық өткізіп алған кезеңдерді өтеу, әлдеқайда аз сомамен айналып өту және әрі қарай сақтандыру мәртебесінде қалу үшін МӘМС-ке ай сайын төлем жасаңыз. Немесе екінші, өткен кезеңді төлемей, бір жыл бұрын жарналарды төлеңіз.
- Егер мен осы жылдың қыркүйегінен бастап жаңа төлем әдісін қолдануды ұйғарсам, онда мен жарналарды қай кезеңге төлеуім керек-2023 жылдың тамызына дейін?
Олай емес. Заң нормасында төлемдер болашақ кезеңдер үшін жасалуы керек деп көрсетілген. Қыркүйек ағымдағы кезең болып саналады. Тиісінше, бір жылға мәртебе алу үшін сіз жарналарды 2022 жылдың қазанынан 2023 жылдың қыркүйегіне дейін төлеуіңіз керек. Егер сіз 2023 жылдың қыркүйегінен тамызына дейін төлесеңіз, сізге мәртебе берілмейді, өйткені ағымдағы ай төлемге кірмейді. Тиісінше, жүйе тек 11 айға төлемді ескереді.
Мен болашақ 12 ай үшін төлем жасадым, маған 2023 жылдың қыркүйегіне дейін мәртебе берілді. Егер мен осыдан кейін жарна төлеуді тоқтатсам, мәртебем сақталына ма?
БЖТ төлеушілерден басқа төлеушілердің барлық санаттарында сақтандыру мәртебесі МӘМС-ға соңғы төлем төленгеннен кейін 3 ай бойы сақталады. Соңғы төлем 2023 жылдың қыркүйегінде болды делік, демек сақтандырылудың шартты мәртебесі 23 жылдың желтоқсанына дейін сақталады. Бірақ сіз осы кезеңде сіздің қарызыңыз жинақталатынын түсінуіңіз керек, оны болашақта мәртебеңізді сақтау үшін өтеу керек.
- Егер мен төлем жасауды тоқтатсам, біраз уақыт менің мәртебем, яғни 3 ай бойы сақталды, содан кейін жойылды-мен өткен айлар үшін қарызды төлеуім керек пе, әлде бір жыл бұрын мәртебені тағы «сатып ала» аламын ба?
Егер Сіз жарналарды бір жыл бұрын төлесеңіз, онда өткен кезеңдегі берешек ескерілмейді. Бірақ бұл жерде мәртебе тек болашақ кезеңге тағайындалғанын ескеру керек. Мәртебені қазір алу үшін сізге МӘМС-ға ағымдағы ай үшін де ақы төлеу қажет.
- Жыл сайын АЕК және ЕТЖ мөлшері өзгеріп отырады, соңғысына дербес төлеушілер үшін медициналық сақтандыру жарналарының мөлшері байланысты болады. Келесі жылы ең төменгі жалақыны 70 мың теңгеге дейін ұлғайту туралы жарияланды. Тиісінше, МӘМС жарналарының мөлшері өзгеруі керек. Мен осы өзгерістерді ескере отырып төлем жасауым керек пе немесе қазіргі ставкалар бойынша төлей аламын ба?
Төлемдердің мөлшері белгілі бір қаржы кезеңінен бастап, әдетте 1 қаңтардан бастап белгіленеді. Қазіргі уақытта дербес төлеушілер 60 мың теңгенің 5% — ын төлейді, бұл 3 мың теңге. Тиісінше, егер сіз осы жылы жарналарды төлейтін болсаңыз, келесі жылды ескере отырып, сіз жарналардың қолданыстағы мөлшеріне назар аударасыз. Егер сіз 2021 жылы өткізіп алған айларды төлегіңіз келсе, онда сіз 2 125 теңгеден төлейтін боласыз, өйткені сол кезде ЕТЖ мөлшері 42 500 теңге деңгейінде бекітілген болатын. Егер сіз МӘМС-ға жарналарды 2023 жылдан бастап төлейтін болсаңыз, онда жарналардың мөлшері басқа болуы мүмкін.
- Егер мен бір жыл бұрын МӘМС-ға жарналарды төлеп, содан кейін жеңілдікті санатқа көшсем, төленген сомадан айырманы қайтара аламын ба?
Жоқ, бұл төлемдерді қайтаруға болмайды, өйткені олар артық немесе қате төленген деп саналмайды. Алайда, әр жағдайды жеке қарастыруға болады. Мүмкін, адам бір кезеңде жарналарды екі рет төлеген немесе төлем жасау кезінде қандай да бір қате жіберген, мысалы, ЖСН-ді дұрыс көрсетпеген шығар. Мұндай жағдайларда «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясына өтініш жазып, қаражатты қайтару үшін растайтын құжаттарды қоса беруге болады. Егер мен жеңілдік санатында болсам, содан кейін одан шықсам-маған міндетті түрде бір жыл бұрынға жарна төлеу керек пе немесе ай сайын төлем жасай аламын ба?
МӘМС-ға жарналар төлеу міндеті халыққа заңмен бекітілген, бірақ төлем әдісін адам өзі анықтайды.
Бұл жағдайда бірнеше нұсқа болуы мүмкін.
Бірінші. Егер сіз бір жылдан астам уақыт бойы үздіксіз жеңілдік санатында болсаңыз және мемлекет сіз үшін шегерім жасаған болса, жеңілдік мәртебесінен шыққаннан кейін сіз үнемі төлемдер жасап, сақтана аласыз.
Екінші. Егер сіздің жеңілдік мәртебеңіз бір жылдан аз уақыт ішінде белсенді болса және оған кіргенге дейін төленбеген айлар болса, сіз дереу мәртебені алу үшін қарызды төлеп, үнемі аударымдар жасауды жалғастыра аласыз немесе ағымдағы ай мен келесі 12 айдағы жарналарды төлей аласыз. Егер сіз жарналарды келесі жылға ғана төлейтін болсаңыз, онда сіз бірден емес, келесі айдан бастап ғана мәртебеге ие боласыз.
- Егер мен БЖТ төлеушімін және қыркүйек айында жарналар төлеген болсам, мен де бір жылға мәртебе ала аламын ба?
Бұл механизм тек тәуелсіз төлеушілер үшін қарастырылған. Сіз төлеушілердің осы санатына оңай ауыса аласыз, содан кейін бір жылдағы мәртебе сізге қолжетімді болады. Егер сіз БЖТ төлеуші санатында қалғыңыз келсе, болашақ кезеңдерге төлемдер жасай аласыз, бірақ тек осы жылдың соңына дейін.
Неліктен? Біріншіден, келесі жылдан бастап бірыңғай жиынтық төлем мөлшері өзгеруі мүмкін. Екіншіден, азаматтардың кейбір санаттары БЖТ төлеушілерден шығарылады. Бухгалтерлік есеп немесе аудит, сақтандыру қызметі саласында және құқық, әділет және сот төрелігі саласында консультациялық, маркетингтік қызметтер көрсететіндер.
Бүгінгі таңда Салық кодексінің 774-бабына сәйкес, бірыңғай жиынтық төлемді шетелдік азаматтар, жұмыскерлер, жеке кәсіпкерлер, жеке практикамен айналысатын адамдар, азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша жұмыскерлер, сондай-ақ коммерциялық жылжымайтын мүлікті жалға беретіндер төлей алмайды.
Тағы не білу маңызды?
Төлемдердің болуы және бір жылға мәртебе беру туралы ақпаратты сақтандыру мәртебесін тексеретін тәсілдермен алуға болады. Qoldau 24/7 мобильді қосымшасы немесе Telegram SaqtandyrýBot арқылы.
Төлемдер мен мәртебе туралы ресми құжатты мемлекеттік қызметтер арқылы eGov.kz электрондық үкімет порталынан алуға болады «Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесіне медициналық көрсетілетін қызметті тұтынушы ретінде қатысу туралы және аударымдардың және (немесе) жарналардың аударылған сомалары туралы ақпарат ұсыну».
Сіз 12 айға төлемдерді бірден жасай алмайсыз, өйткені жүйе әр ай үшін төлемді бөлек оқиды.
Жарналарды төлеу кезінде қателіктер жіберілмегеніне көз жеткізу керек. Әйтпесе, төлем жүйеге кірмейді және сізге мәртебе берілмейді. Енгізілген ЖСН, төлем кезеңінің және төлем енгізілетін жылдың дұрыстығын қайта тексеріңіз.
Егер бір айда қате жіберілсе немесе екі рет төленсе, қате төленген төлемді «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясына өтініш жазу арқылы қайтаруға болады.
МӘМС жарналарын екінші деңгейдегі кез келген банк, банктердің мобильді қосымшалары, жылдам төлем терминалдары және «Қазпошта» филиалдары арқылы төлеуге болады.
Егер сізде медициналық көмек көрсету сапасына қатысты сұрақтарыңыз болса, сіз оларды өз емханаңыздағы Пациенттерді қолдау қызметіне қоя аласыз. Егер жағдайды сол жерде шешу мүмкін болмаса, онда өзіңізге ыңғайлы байланыс арнасы арқылы Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына жүгінуге болады: fms.kz ресми сайты, 1406 байланыс орталығы, Telegram-дағы SaqtandyryBot және Qoldau 24/7 мобильді қосымшасы.
Дәл осындай құралдар сақтандырылу мәртебесін тексеруге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, медициналық сақтандыру жүйесіндегі өз мәртебеңізді тексеріп, жүргізілген төлемдер туралы ҚР egov.kz электрондық үкіметінің сайтындағы «Денсаулық сақтау» бөлімінде «Медициналық қызметтер туралы және МӘМС-те аударылған сомалар туралы ақпарат» мемлекеттік қызметі арқылы біле аласыз.
