Тасқынға – тосқауыл!
«Қазгидрометтің» болжамы бойынша, Жабай өзені бассейнінде көктемгі су тасқыны наурыздың үшінші онкүндігінде басталады деп күтілуде. Жауын-шашын жағдайды қиындатуы мүмкін. Мамандардың айтуынша, қар жамылғысының қалыңдығы көпжылдық орташа көрсеткіштің жартысын құрайды. Демек, он бір ай бойы тып-тыныш, суы аз өзен сәуір айының басына қарай қайтадан еріген судың ызғарлы ағынына айналады деген сөз.
Атбасарда облыс әкімі Марат Ахметжановтың қатысуымен су тасқыны кезеңіне дайындық бойынша бірінші ауқымды жиын өтті. Қала тұрғындарының барлығы қызыл аймақтан көшірілгенімен, әлі де су тасқыны қаупі бар. Белгілі болғанындай, қауіп үш ауданды басып өтетін Жабай өзенінен ғана емес, төңіректегі егістіктерден келетін сулардан да төніп тұр.
Аймақ басшысы атап өткеніндей, су тасқынына дайындық кешенді тәсілді қажет етеді. Жабай өзенінің арнасын кеңейтіп, түбін тереңдетуге ерекше көңіл бөлінуде. Тек Атбасар шекарасында ғана емес, қазір Сандықтау ауданы, Балкашино ауылы маңындағы өзен жайылмасын қамыс пен ағаштардан тазарту жұмыстары жүргізілуде. Өзен арнасы түзетіліп, кеңейтіліп, су құйылатын жасанды су қоймасы орнатылған.
– Біз бұл жерде судың бақылаусыз тасуына жол бермей, өзеннің жылдамдығын арттырып жатырмыз. Ең осал жерлерге екі қорғаныс бөгеттері салынады. Тереңдігі бес метрдей тоған саламыз. Артық су осында бұрылып, алдағы уақытта ауыл тұрғындарының қажетіне жаратылады, – дейді «Бақыт-Гидро» ЖШС-ның жобалық компаниясының жетекшісі Бақыт Бесжігітова.
Жоба бойынша жоспарланған жұмыстардың жартысына жуығы орындалды. Оны «Демеу Қазақстан Қоры» корпоративтік қоры қаржыландырады.
Атбасарға келсек, су тасқыны басталғанға дейін үш сайдың шекарасында жағалау бөгетінің корпусындағы су өткізгіш құбырлардың құрылысы аяқталады. Сөйтіп, Романовский және Дариновский су өткізу қабілеті секундына үш текше метр, Сейфуллинде он текше метр. Су өткізгіштер қажет болған жағдайда еріген суды бақыланатын қауіпсіз жерге шығаруға мүмкіндік береді.
Атбасар ауданының әкімі Кенеш Әлімжановтың хабарлауынша, құбырлар төсеу және су қабылдағыш арматура құбырларын тарту жұмыстары аяқталды. Кестеге сәйкес, су өткізгіш құбырлардың құрылысы наурыз айының басында аяқталады.
– Өткен жылғы су тасқынының келеңсіз зардаптарына бәріміз куә болдық, гидрологтардың айтуынша, биыл да қиын болуы мүмкін, – деді Марат Ахметжанов төтенше жағдайлар департаменті, прокуратура және жергілікті бизнес өкілдерімен кездесуінде. – Атбасар ауданында 2015 жылдан бері бір мыңға жуық үйді су басып, оның 375-і өткен жылы зардап шеккен. Біздің басты міндетіміз – халықтың және мүліктің қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Алайда, бұл бағыттағы жұмыстар, менің ойымша, тиісті деңгейде ұйымдастырылмаған. Осылайша, өткен жылғы су тасқынын ескерсек, Атбасар өңіріндегі жиырма елді мекенді су басу қаупі әлі жойылған жоқ. Су басу қаупі бар аймақта әлі де бір жарым мыңнан астам адам тұрып жатыр. Талдау көрсеткеніндей, су тасқынына қарсы іс-шаралар барлық жерде қолға алынбаған.
Жағдай температураға, көктемгі жауын-шашынның мөлшеріне және топырақтың қатуына байланысты болады. Біз осы мәселелердің барлығын бақылауда ұстаймыз, сондықтан, жедел штаб құрылды. Тәуекелдер сақталады, біз кез-келген жағдайға дайын болуымыз керек.
Мәселен, Сочинск ауылында үш жылдан бері инженерлік-техникалық жұмыстар жүргізілмеген. Сочинск су қоймасындағы су деңгейінің көтерілуінен тұрғын үйлерге қауіп төнуде. Жыл сайын су тасқыны кезінде алты ауыл 10 күннен 30 күнге дейін көлік қатынасынсыз қалады. Елді мекендерді қорғау бойынша инженерлік жұмыстар жылдан-жылға экономикалық тұрғыдан жүргізіліп, оң нәтиже бермей келеді.
Аймақ басшысы жаңа үйлерді даладан келетін еріген судан қорғау мәселесі шешімін таппағанын атап өтті. Өткен жылы Атбасарда алғашқы су тасқыны 2024 жылдың 9 сәуірі мен 11 сәуірі аралығында тіркелді. Су даладан келді.
– Даладағы еріген су Атбасарға келмеуін қадағалауымыз керек, –деді Марат Ахметжанов. – Осындай жағдай Целиноград ауданының Қоянды ауылында да болды. Ол жерде өзен жоқ, су егістіктен келеді. Кәсіпкерлердің қолдауымен ұзындығы төрт шақырымнан асатын айналма канал салынды. Есілде де солай. Теміржол көпірі мен жолдың арасында Жақсы ауылы жағынан жылдам ағып жатқан су ағыны пайда болады.
Биыл ҚТЖ-мен бірлесіп бұл мәселені шешіп жатырмыз. Бірақ, Атбасарда су келеді дегенге үйреніп қалған сияқтымыз. Психологиялық тұрғыдан біз шығынды санауға дайынбыз… Бірақ, қаланы қалай толық қорғай аламыз? Әрине, өзен арнасын тазарту, тереңдету қажет. Жан-жақты, кешенді жұмыс жүргізуіміз керек.
Жабай өзенінің бойына қорғаныш топырақтан қорған салу мәселесі тағы көтерілді. Облыс әкімі мысал ретінде Аршалы өңіріндегі Жібек жолы ауылын екі жақты көлік қатынасы бар қуатты құрылым қорғайтынын айтты. Дәл осындай бөгет Атбасарда салынуы керек екені анық.
Жергілікті атқарушы органдарға техника дайындауға қатысты шағымдар бар. Ауданда төрт-ақ су соратын көлік болса, он мотопомпаның екеуі ақаулы. Ал, бұл су тасқынының зардаптарымен күресудегі алғашқы құралдар.
Су тасқыны кезеңіне дайындық туралы Ақмола облыстық төтенше жағдайлар департаменті мен табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасының басшылары Бақытжан Алашов пен Джанет Микишев хабарлама жасады.
Жиын қорытындылана келе, Атбасар ауданы әкімдігі мен бірқатар облыстық басқармаларға жоспарланған су тасқынына қарсы барлық іс-шараларды толық және уақытылы орындау жөнінде тапсырмалар берілді.
Ренат ШАГАЛАЕВ,
Асылай ҚАДЫРҚЫЗЫ.
Атбасар ауданы.
