Жолдауға – қолдау!
Еліміздің сот қызметіне заңдылық пен құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету, азаматтардың, мемлекеттің және қоғамдық ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау міндеті жүктелген.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2024 жылғы 2 қыркүйектегі «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм» тақырыбындағы Қазақстан халқына Жолдауында: «Кез келген қоғамның, соның ішінде біздің қоғамның да басты ұғымдарға негізделген сұраныстары – әділдік және қауіпсіздік. Осы негізгі сұраныстардың толығымен өтелуі мемлекеттің тиімді жұмыс істейтінін айқын көрсетеді… Елімізде ауқымды реформалар кезең-кезеңімен жүзеге асырылып жатыр. Азаматтарымыздың құқығын қорғау саласында кешенді шараларды қолға алдық. Негізгі мақсат – әділетті қоғам құру және соның арқасында дамудың сара жолына түскен озық ел болу. Сондықтан, біз осы бағыттағы маңызды реформаларды жалғастырамыз, жүйелі жұмысты тоқтатпаймыз… Тағы бір мәселе – азаматтардың қауіпсіздігі. Жеке адамнан бастап тұтас қоғамның қауіпсіздігін қамтамасыз ету – мемлекет үшін стратегиялық маңызы бар басымдық» деп айрықша атап көрсетілген болатын.
2024 жылы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы Асланбек Мерғалиевтың Страсбургке жұмыс сапары аясында Еуропалық «Modern Diplomacy» басылымында «Қазақстанның сот төрелігі – мобильді, ашық және қолжетімді» атты мақаласы жарық көрді.
Жоғарғы Сот Төрағасы өз мақаласында Қазақстанның құқықтық мемлекет қалыптастырудың кепілі ретінде прогрессивті заңдарды қабылдау, судьялардың ой-өрісін өзгерту, соттар жұмысын ұйымдастырудың жаңа моделі қағидаттарының жұмыс істеуі арқылы сот жүйесінің тәуелсіздігін нығайтуға баса назар аудару қажеттілігін атап көрсетті.
Жаңа реформалардың арқасында жалпы, сот жүйесінің жұмысына жаңа серпін, айқын бағыт, нақты бағдар берілді.
Елімізде 2017 жылдан бастап халыққа қызмет көрсету үдерісін дамытуға бағытталған «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы іске қосылды. Жалпы сот жүйесіндегі цифрлық сервистер әлемдегі озық сервистердің қатарында. Солардың бірі – республика соттарында істерді электронды форматта қарау мүмкіндігі. Статистикалық деректер бойынша Ақмола облысы соттарына 2024 жылы барлығы 55 941 талап-арызы берілсе, соның 51 384-і 3 немесе 98,3 пайызы электронды түрде сот кабинеті арқылы берілген. Облыс соттарында барлығы 93 сот отырысы залдары бар, оның ішінде 71 зал электронды форматқа көшіріліп, жасақталды. Соның ішінде азаматтық сот ісін жүргізу үшін 36 зал, қылмыстық сот ісін жүргізу үшін 27 зал, әкімшілік құқықбұзушылық сот ісін жүргізу үшін 5 зал, әкімшілік сот ісін жүргізуге арналған 3 зал бар.
Нәтижесінде азаматтар үшін сотқа жүгіну бұрынғыдан қарағанда оңтайлы әрі қолжетімді болды. Сондай-ақ, электронды форматқа көшудің арқасында мекемеаралық байланыста да, азаматтармен қарым-қатынас кезінде де қағазбастылықтан барынша арылуға қол жеткізілді.
Сот төрелігін іске асыруда дауларды тез шешу жолдарының бірі – эксаумақтық соттылықты қолдану. Заң шеңберінде сотқа жүгінген тараптардың өзара келісімі бойынша эксаумақтық соттылықты таңдау құқығы көзделген. Тараптардың эксаумақтық соттылықты таңдаған кезде, олардың таңдауы бойынша іс автоматты түрде Қазақстан Республикасының басқа сотына түседі. Облыс соттарына жалпы 2024 жылы тараптардан эксаумақтық соттылықты қолдану туралы 124 өтініш хат келіп түскен. Бұл тәсілдердің тиімділігіне халық тарапынан да оң баға беріліп отыр.
Конституциямызда белгіленгеніндей, мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы – халық. Сол себепті азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын мінсіз қорғау және сот қызметінің ашықтығы және жариялылығын қамтамасыз ету басты қағидаттар болып табылады. Бұл бағытта соңғы үш жылдың ішінде облыстық сот төрағасының бастамасымен бірқатар озық жаңашылдықтар енгізіліп, ауқымды шаралар қолға алынып жатқанын атап айтқан жөн.
Еліміздегі сұлу табиғатымен әлемге танымал өлкенің бірі – Бурабай курорттық аймағы. Бурабай өлкесінің «екінші Швейцария» аталуы бекер емес. Облыстық сот төрағасының өкімімен аудандық және оларға теңестірілген соттардың төрағалары мен судьяларының, сот әкімшілері қызметкерлерінің кәсіптік деңгейін арттыру, сот процестерін өткізу мәдениеті мен сот төрелігін іске асыру сапасын арттыру мақсатында Бурабай аудандық сотына Ақмола облысының базалық соты мәртебесі берілді.
Базалық сот халықаралық стандарттарға және мәртебесіне сай келуі үшін сот ғимаратына жөндеу жұмыстары жүргізілді және сот процестерін өткізуге қажетті заманауи сот залдарымен жабдықталды. Облыс деңгейіндегі іс-шаралар, конференциялар, жиындар осы сотта ұйымдастырылып, өткізіліп келеді.
Сот жүйесінің ашықтығы мен жариялылығын қамтамасыз етуде халықпен кері байланыс орнатудың ерекше маңызы бар. 2022 жылы «ТЕLEGRAM» әлеуметтік желісінде «Ақмола соттары. Кері байланыс» чат-тобы ашылды. Бұл тәжірибе азаматтармен кері байланыс орнатуға, сот қызметі туралы ақпаратты тез алуға және олардың сұранысына жедел ден қоюға ықпалын тигізіп отыр. Бүгінгі таңда топтың құрамы 300-ден астам адвокаттар және заң консультанттарымен қамтылған.
Электронды сот ісін жүргізуде заманауи жетістіктерді тиімді пайдалану соттар үшін және сот төрелігін халық алдында ашық әрі қолжетімді іске асырудың бірден-бір оңтайлы тәсілі. Осы мақсатта аудандық және оларға теңестірілген соттардың материалдық базасы едәуір нығайтылып, соттар қажетті техникалық құралдармен жабдықталды. Сотқа жүгінген халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында облыстағы ескірген 15 сот ғимаратында түрлі дәрежедегі кешенді жөндеу жұмыстары жүргізілді.
Бүгінгі таңда соттарды материалдық-техникалық жағынан нығайту мәселелерін шешуде жергілікті атқарушы органдардың атқаратын рөлі зор. Жергілікті атқарушы биліктің жәрдемдесуімен Степногорск қалалық, Целиноград аудандық соттарының ғимараттарына күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу мақсатында аталмыш соттар тиісті әкімдіктердің теңгеріміне уақытша берілді. Бұл күрделі жөндеу жұмысын тиімді жүргізуге мүмкіндік береді. Осылайша, соттардың инфрақұрылымы және қызмет көрсету жағдайлары 65,2 пайызға жақсарды.
Еліміздегі сот әділдігін іске асыруда соттың халыққа ашық және қолжетімді болуы – Мемлекет басшысы алға қойған ең жауапты міндет. Сондықтан, халықтың сот төрелігіне деген сенімін нығайту жолында алдымызда межелі міндеттер мен айқын мақсаттар тұрғанын әрқашан есте сақтағанымыз абзал.
Данияр САПАРБЕК,
Қазақстан Республикасы Сот әкімшілігінің
облысы бойынша департаментінің басшысы.
5 Total Views , 1 Views Today
