Тағылым
Таяуда Біржан сал ауданына қарасты Макинка (Мәтен) ауылының тумасы, ақын-композитор, әнші Тыныштық Дәндекұлы Шаменовтың өмірі мен шығармашылығына арналған «Есіңе мені алғайсың» тақырыбында аудандық таныстырылымдық кездесу ақынның туған жері Макинка ауылындағы жалпы білім беретін орта мектепте болып өтті. Оны дайындап, ұйымдастырған мектеп әкімшілігі мен қазақ тілі мен әдебиет мұғалімдері.
Атап айтсақ, Мансия Абжанова, Нұрсұлу Еркібаева, Гүлнәр Әубәкірова және Макинка ауылындағы жалпы орта білім беретін мектебінің ұжымы. Бұл іс-шараға Тыныштық Дәндекұлының жұбайы Сабира Жаныбайқызы, ұлдары Манарбек пен Абылай, қызы Марал, бауыры, Айсары елінің тумасы Ақан Сәбижан, Үкілі Ыбырай атындағы Ақмола филармониясының әншісі, өнертанушы, шәкірті Сәрсенбай Хасенов, Абай атындағы облыстық дарынды балаларға арналған мектеп-интернатының 10 сынып оқушысы, немересі Фариза Шаменова, Тыныштық Шаменовтың өмірі мен шығармашылығы бойынша ғылыми жоба дайындаушы, Щучинск қаласындағы №5 орта мектептің 4-сынып оқушысы Жанат Досжан, жетекшісі, Тыныштық Шаменовтың жиені, бастауыш сынып мұғалімі Толқын Құрманқызы, аудандық білім бөлімінің әдіскері Гүляим Искакова, Макинка ауылдық мешітінің бас имамы Бұланбай Марат және аудан мектептерінің қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалімдері қатысты. Іс-шара мектеп оқушыларының «Шашу» биімен басталып, Жолбарыс Ақжарқын, Сәрсемхан Ерасыл әсем әндер шырқап, жас домбырашылар Камила Нұғман мен Эльмира Нұғман күй тартып, жас гитаристер гитарамен сазды әуен тартып бар өнерлерін ортаға салды. Негізгі бөлімде мектеп оқушылары Фариза Жолбарыс, Жанар Абдирова, Саян Маратұлы, Арсен Сейсемхан, Антон Марков, Алина Андреева, Иван Крамаренко ақынның «Қазақ тілі», «Абай тілі – қазақ тілі», «Мұндайлар да бар», «Жауынсыз жаз жұт белгісі», «8 мартқа», «Жер-Ана», «Наурызым менің, жыл басым» өлеңдерін мәнерлеп оқыса, 5-сынып оқушысы Арсен Сейсемхан «Мектебім», мектеп директоры Толыбай Рахымжанов «Туған елім Мәтенім» әндерін нақышына келтіре орындады.
Кездесу барысында қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі Мансия Абжанова Тыныштық Шаменовтың өмірі мен шығармашылығы бойынша таныстырылымдар көрсетіп, тағылымды ақпараттармен бөлісті. Ақынның отбасылық мұрағаттарынан алынған фотосуреттер бойынша мәліметтерді ортаға салды. Өнерді жанына серік еткен әнші-композитор талай сахнаның төрінен өзі де ән шырқап, абырой биігінен көрінген. Әдетінде байыпты, байсалды, табиғи талант, орамды ой иесі Тыныштық аға табиғатынан қара сөздің майталман шебері болған. Өнерпаз болмысының тағы бір қыры – ақындығы мен айтыскерлігі. Тыныштық Шаменовтың алғашқы өлеңдері мен әндері – «Мөлдір сезім» кітабында жарияланған. Оның ішінде 100-ден аса өлеңдері, әндері, дастандары жазылған. Көкше өңіріне Тыныштық Шаменовтың есімі жақсы таныс, өңір мәдениетіне елеулі еңбегі сіңген азамат. Облыста ең алғаш «Қарлығаш» атты өнер мектебін ашқан. «Аймағым – атамекенім», «Аңызды ауыл – Айсары», «Сарыарқа самалы», тағы басқа кітаптары бар. Өнер өлкесіне өлеңімен жарқ етіп шыққан ақын өмірінің соңғы жылдары композиторлыққа ден қойды. Оның ішінде еліне, туған жеріне арналған лирикалық, патриоттық әндері бар. «Мәтенім – туған ауылым», «Анашым», «Әке толғауы», «Ертіске», «Сол бір кеш», «Аққұдық», тағы басқа да 120-дан астам әндері бар. Әкесінің өмірден өткеніне бір жыл болған кезде журналист Ұлмекен Тыныштыққызы «Үзілмейді ән ғұмыр» деген естелік кітап жазып шығарған. Онда Тыныштық Шаменовтың өмір жолы мен шығармашылығы баяндалған. 2020 жылы әке жолын қуған қызы Ұлмекеннің «Мен күткен көктем» өлеңдер жинағының тұсаукесері болған. Онда «Ауылға барамын», «Әкеге арнау», «Анамен сырласу», «Алдама мені, күрең күз» тағы басқа өлеңдері жарық көрген. Тыныштық Шаменов өмірінің соңында ата-анасының ата мекені Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданының Аймақ ауылында өмір сүрген, 2017 жылы 10 ақпанда қайтыс болып, сол жерде жерленген. 2021 жылдың маусымында өзі тұрған көшесіне Тыныштық Шаменовтың есімі берілген.
Тыныштық Дандекұлы Шаменовтың өлеңдерінің тақырыптары әртүрлі, десек те өз ана тілін құрметтеп, оны жастарға дәріптеп жазған біршама өлеңдері бар. Ұлттық тілімізге өзіміздің жанымыз ашымаса, әр адамның бойында ана тілімізге деген патриоттық сезім болмаса, еліміздің болашағы жарқын болады деп айтудың қиындығын жырлаған.
Қазақ тілі – мемлекеттің тірегі,
Ойы, арманы, мақсаты да тілегі,
Ұлтым барда Отаным бар, елім бар,
Ана тілде соғып тұрған жүрегі.
Ана тілі – халқымыздың ұраны,
Достық, бірлік, бейбітшілік құрағы,
Өз ұлтыңмен өз тіліңде сөйлес сен,
Сонда тілің мәңгі тіл боп тұрады.
Кездесуде ақынның қызы, Көкшетау қаласындағы техникалық мектеп-лицейі директорының орынбасары Марал Тыныштыққызы мен Үкілі Ыбырай атындағы Ақмола облыстық филармониясының әншісі Сәрсенбай Хасенов «Есіңе мені алғайсың», «Аққұдық», «Бір сен едің» тағы басқа әндерін нақышына келтіріп орындады. Әндерді орындау кезінде зайыбы Сабира апай барлық әндерді орындаушылармен бірге қосылып айтып отырды. Немересі Фариза Сағынайқызы атасының өлеңдерін мәнерлеп оқып, көрермендердің ыцқыласына бөленді. Айсары елінің тумасы Ақан Сәбижан, Солтүстік Қазақстан облысына қарасты, Ғ.Мүсірепов аудандық тұрғын-үй коммуналдық шаруашылығы бөлімінің басшысы, ұлы Манарбек Тыныштықұлы мен білікті бапкер, білімді педагог, кенже ұлы Абылай ақынның өмірі мен шығармашылығы бойынша қызықты мәліметтермен бөлісіп, ұжымға деген ақжарма тілектерін айтып, аудандық білім бөлімінің басшысына, мектеп директоры мен мектеп ұжымына алғысын білдірді. Тағылымды кеш барысында ауыл имамы Бұланбай Марат ақ батасын берсе, аудандық білім бөлімінің әдіскері Гүляим Абжанқызы ізгі ниеттерімен бөлісті.
Білмейтінім жетерлік,
Неге десем?
Мұңаямын ойларды өрелесем,
Жырдың нұрын жүректерге алтын дәндей,
Арманым жоқ өлгенше себелесем, – деп жырлаған ақынның шынында да арманы жоқ. Өйткені, артына қалдырған мұрасы өте бай. Оны ұрпақтан-ұрпаққа жеткізуші балалары, немерелері, бауырлары, ағайындары жетерлік. Біз де ауылдастары, жерлестері болып, сол үлкен қазынаны таратуға, білуге, болашақ жастарға үлгі-өнеге көрсетуге өз үлесімізді қосуға тиістіміз.
Макинка мектебінде келесі жылдан бастап, аудандық көлемде «Тыныштық оқуларын» өткізуді жоспарлап отырмыз. «Жақсының аты, ғалымның хаты өлмейді» деген осы емес пе?!..
Мансия АБЖАНОВА,
Макинка ауылындағы жалпы орта мектептің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі.
Біржан сал ауданы.
