Дархан даланың даналығын бойына жинап, көкірегіне түйген арыдағы бабаларымыз тек туралы текті ұғымды тегін айтпаған. Бар болмыс-бітім көкіректегі күн нұрындай жарқын сәуле, туған ел мен жерге деген перзенттік махаббат сәл ғана түйіндеп айтқанда, алпыс екі тамырдағы асыл қасиет ұрпақтан-ұрпаққа жалғасса керек.
Көрікті Көкшетауда өнегелі өмір, пайымды парасат, адамгершілік ажарымен өскелең ұрпаққа үлгі болатын тұлғаның бірі Мағауия аға Рахымбергенов десек, ақиқаттан алыс кетпес едік. Енді ең алдымен жоғарыда айтылған тұжырымның тұнығына көз жіберіп көрелік. Әңгіме желісін осылай өрбіткенде алдымен ауызға ілінері атасы, заманында Көкшетау төңірегіне абыройлы аты шыққан Есдәулет Айдарбекұлының есімі ілігер еді. Бұл күнде ұмыт болуға таяған ұлағатты есім. Кейінгі толқын – жастардың біле бермеуі мүмкін. Кешегі заманның көнекөз қариялары ел ағасы Есдәулет Айдарбекұлы Көкшетау төңірегіне аты шыққан абыройлы адам болғандығын айтып отырар еді. Қысылғанға қол ұшын беретін, жаяуды атқа мінгізген, үйсізді үйлі қылған атымтай жомарттың өзі болса керек. Әрі ет жақын ағайынды ғана емес, маңайындағы дүйім елдің ұйытқысына айналған.
Көнекөз қариялардың айтуына қарағанда, Есдәулет шамамен 1850 жылдары бұрынғы Раздольный, қазіргі Өзен ауылынан тоғыз шақырым жерде, сәл нақтыласақ, Кеңес ауылы жақ беттегі қамысты шалқар көлдің маңайында жарық дүние есігін ашқан. Есдәулет ата заманында мыңды айдаған бай болған. Бай мен молданы жау санаған, тұқымын тұздай құртуға тырысқан кешегі кеңес заманында кейінгі ұрпағы адалдан мал жиған, сол адал малын жалғыз өзі пайдаланбай, біреуге етін, біреуге сүтін азық еткен ата туралы тіс жарып айта алмады. Заманның әлпеті солай болды. Ел тарапынан көрсетілген жүрек қалауы, ыстық ықылас өзі жағасында дүниеге келген көлге Есдәулеттің есімін беру еді. Егер жұрт жақсы көрмесе, халық қалаулы ұлым деп санамаса, суын ішіп, ырыздығын татып отырған көлді Есдәулет көлі деп атамайды ғой. Сыйлағасын атаған, құрметтеген соң кейінгіге осындай белгі қалдырған. Оның астарында ел қамын Есдәулеттей же деген емеуірін жатқандығын есті адамдардың аңғарарына дау жоқ. Көл атауы әлі де сол қалпы. Әдемі әңгіменің, тағылымы мол тарихтың соқпағы да үзілмеген. Кейінгіге мұра, жасқа өнеге.
1960 жылдары жер қойнауын зерттеген геологтар осы маңнан жер астындағы мол су қорын тапқан. Демек, тегін жер емес. Ырыс қонған, дәулет дарыған өлке. Қазір де өлкенің өз тарихын жақсы білетін жандар Есдәулет ойпаты деп атайды. Географиялық және геологиялық картаға осы атпен ресми енген.
1920 жылдары Петропавл-Көкшетау темір жолы салынғаны белгілі. Қолдың қысқа уақыты. Теміржолшылар да қатты қиналған көрінеді. Олар қақаған қыста, Арқаның сақылдаған сары аязында шатырларда тұрыпты. Бұл кезде Есдәулет ақсақалдың жетпістен асқан шағы екен. Рахымберген атамыздың айтуына қарағанда, 11 разъезден бастап Азат станциясына дейінгі темір жол салған құрылысшыларды қолы ашық, ел қамын ойлаған есті жан Есдәулет ата азық-түлікпен қамтамасыз еткен. Ашқұрсақ теміржолшылар семіз қой мен жылқы етіне қарық болыпты.
Арада қаншама жыл өткенде артындағы ұрпағы Мағауия Қабдуақасұлының өзі бас болып балаларымен бірге мешіт салды. Бұл бір иманды шаруа болды.
Аталар тартқан соқпақ осылай өрілгенде кейінгі ұрпағы да жаза баспаған. Басты кейіпкеріміз Мағауия Қабдуақасұлы Павлодар облысының Баянауыл ауданына қарасты Жаңатілек мектебінде үздік оқыды. Оқушы кезінде ауыл адамдарының қоғам байлығы үшін қалай ат салысатындығын көзімен көрді, еңбек деген құдіретті түйсінді, түсінді. Жетінші сыныпта оқып жүргенінде ақық дән аялаған диқандардың алдында балаң көңілмен сөз сөйлегені бар. Баянауыл орта мектебін 1961 жылы бітіріп жатқан уақытта қой шаруашылығына жастарды тарту науқаны басталды. Орталық партия комитетінің органы «Правда» газетінде Баянауыл мектебі оқушыларының үндеуі жарияланып, бастамалары тәмам елге белгілі болды. Табиғаттың берген қабілет-қарымының арқасында орта мектепті жақсы бітірді. Әскери борышын өтеді. Қатардағы курсанттан старшина дәрежесіне дейін өсті. Осы бір ғана мысал, Мағауия Қабдуақасұлының бойындағы ұйымдастырушылық қабілеттің ұшқынын көрсетпей ме? Солдат шинелін шешісімен, еңбекке араласты. Көкшетау ауданына қарасты «Раздольный» кеңшарында машина-трактор шеберханасында еңбек әліппесін бастады. Алмас қылыштың қын түбінде жатпайтындығы тәрізді жігерлі жас бар болмысымен жарқ етіп көрінді. Кеңшардың комсомол ұйымының хатшысы болып сайлануы тегін емес еді. Жас хатшы жалынды жастарды ұйымдастыра білді. Талабы тас жаратын тындырымды жастың шаруаны оңқай асықтай үйіріп тұратынын байқаған аудан басшылары үлкен сенім артты. Енді міне, аудандық партия комитетінің ұйымдастыру бөлімінің нұсқаушысы. Аз уақыт тәжірибе жинақтап шыңдалды. Болашағынан үлкен үміт еткен аудан басшылары «Бұлақ» кеңшарының партия ұйымының хатшысы етіп жіберді. Сол кездегі өлшеммен алып қарағанда үлкен ұйым еді. Құрамында 160-тан астам коммунисі бар. Ондаған ұлт өкілдері. Мамандықтары әрқилы, жастары да. Кеңшар жұмысының алға басуына талапшыл партия ұйымының хатшысы оң ықпалын тигізді. Адал көңілмен абыройлы жұмыс істеу алдынан сара жол ашты. Қай кезде болсын тапсырылған іске үлкен жауапкершілікпен қарау дағдыға айналған. Арада аз уақыт өткен соң Көкшетау аудандық партия комитетінің ауыл шаруашылығы бөлімінің бастығы болып тағайындалды. Бұрын бір ғана кеңшардың шаруасымен айналысса, енді тұтас аудан. Жұмыс ауқымы кеңіп, жауапкершілік молая түскенімен, жалындаған жас жүрек алысты көздеп, биікті аңсайтын.
Астықты Рузаев ауданына қарасты «Шұқыркөл» кеңшарында қызмет еткен кезде шаруашылықтың қыр-сырын терең меңгеріп, әлеуметтік-тұрмыстық жағдайын жақсартуға ықпал етті. Барлық көрсеткіштер жақсара түсті. Науқандық жұмыс кезінде шаруашылықтың бар жұмысын өздері атқарып шығатын жағдайға жетті. Айрықша екпін түсіріп айтатын жай, тұрғын үйлер салынып, ақ түйенің қарны жарылатын әдемі оқиғалар орын алып, қоныс тойлары тойлана бастады. Бірінші жылы 14, екінші жылы 21, үшінші жылы 17 пәтер салынды. Көптен бері қордаланып қалған мәселелер оң шешімін таба бастады. Ауыл тұрғындары кеңшар директорының тындырымды ісіне ризашылықтарын білдіретін. Олай болмағанда ше? Шұқыркөл ауылында заман талабына сай әдемі де жарық, ішінде балалардың күміс күлкісі сыңғырлап тұратын балалар бақшасы, медициналық пункт, бірнеше дүкен салынды. Көшелер ретке келтірілді, абаттандырылды, жарықтандырылды. Шаруашылыққа қарасты елді мекендердің сыртқы ажарына, тазалығына ұдайы көңіл бөлініп тұратын болды. Әр көктем сайын көгертіп көшет екті. Еңбек адамдарының мәдени демалысын ұйымдастыру мәселесі де оң сипат алды. Міне, осылайша, табаны тастан таймаған тарланбоздай уақытпен санаспай еңбек еткен кеңшар директорының ілкімді ісі ескерілмей қалған жоқ. Облыстық партия комитетінің ауыл шаруашылығы бөлімі меңгерушісінің орынбасары болып жоғарылады. Бұл жерде де бойындағы бар білімі мен білігін сарқа жұмсап, жемісті еңбек етті.
Ел тәуелсіздік алған жылдары облыстық әкімшіліктің ауыл шаруашылығы бөлімін басқарды. Облыстық жерге орналастыру және жер ресурстарын реттеу комитетінің төрағасы болып жүрген кезінде бар істі адал атқарып, абыройға бөленді. Еңбекшілдер ауданының әкімі болып тағайындалды. Осының барлығы адал еңбектің арқасында жеткен өнегелі өмір белестері еді. Ең бастысы, қай жерде қызмет етсе де елге еңбегін сіңірді. Таңғы шықтай мөлдіреген перзенттік махаббатымен ел мерейін үстем етуге тырысты.
2001 жылы еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің Ақмола облысы бойынша департаментінің директоры қызметіне тағайындалды. Мекеме жаңа ғана ұйымдастырылып жатқан. Атқаратын қызметі атауында тұрғандай еңбекті және халықты әлеуметтік қорғау бойынша, үшінші бір қызметі еңбекке жарамсыздық деңгейін анықтап, жәрдемақы тағайындау. Жаңа жұмысты ұйымдастыру оңай-оспақ шаруа емес. Ұзақ жылдар бойы қызметтің бірталай сатысынан өтіп, шарболаттай шыңдалған Мағауия Қабдуақасұлы өзіне сеніп тапсырылған қызметті ұршықтай үйіріп әкетті. Тағы да алысқа сапар шектірген тынымсыз күндер басталды. Жаңа ұжымды қалыптастыру, соныға соқпақ салу іскерлігі мол, жауапкершілігі жоғары жанның ғана қолынан келмек. Сол еңбегінің арқасында ел алғысына бөленді.
Зейнеткерлікке шыққаннан кейін қарап отырған жоқ. Облыстық ардагерлер кеңесі төрағасының орынбасары ретінде заманында ел игілігі үшін бойындағы бар қажыр-қайратын жұмсаған аға буынның ендігі тіршілігінің ұйытқысы.
Соңғы он жылдың ішінде Қазақстан Республикасының Еңбек және әлеуметтік қорғау саласының үздігі атанды. Еңбек және өнеркәсіп қауіпсіздігі жөніндегі сабақ беру орталығын ұйымдастырып, жылына кем дегенде 500-600 адамды оқытып келеді. Ғибратты ғұмырындағы адал еңбегі еш кеткен жоқ, «Құрмет» және «Құрмет Белгісі» ордендерімен марапатталды, Зеренді ауданының құрметті азаматы атанды. Ең бастысы, бауыр еті балаларын, Мұраты мен Еркінін, Әлиясын тәрбиелеп өсірді. Жан жары, марқұм Қарлығаш жеңгеміз екеуі.
Бірде Мағауия ағамыздың шаңырағында немерелерімен жүздестік. Шаттық шуағы шалқыған шаңырақта тәлімді тәрбие алған немересі Әмина Рахымбергенова Сан-Франциско қаласындағы Minerva университетінде білім алуда екен. Қазірдің өзінде ІТ саласында бірнеше жаңалықтар ашқан өнертапқыш. Бірнеше халықаралық конкурстарға қатысып, жеңімпаз болды. Батыстың атағынан ат үркетін ірі компанияларында жұмыс та істеп үлгерді. Әминаның математика пәніне бейімі ерте байқалған болатын. 16 жасында Америка Құрама Штаттарының TechGirls халықаралық жазғы тәжірибе алмасу бағдарламасы бойынша ұйымдастырылған байқаудың жеңімпаздарының бірі. Астана қаласындағы Назарбаев интеллектуалды мектебін бітіргеннен кейін осы салада тынымсыз еңбектеніп, жаңалық ашуға ұмтылыпты. Интеллектуалды мектептің алдынан үміт күттіретін озық оқушыларының бірі, мектеп қауымдастығының президенті, физика, математика, информатика пәндері бойынша өткізілген көптеген олимпиадалар мен байқаулардың жеңімпазы білім шыңын бағындыруды армандаған. Табиғат сыйлаған қабілетінің арқасында білім саласында қол жеткізген табысының нәтижесінде Әмина Америка Құрама Штаттарындағы ең атақты Minerva университетінің студенті атанды. Ендігі бағыт компьютер ғылымы мен математика. Әмина таңдаған университет өзінің студенттеріне ғылыммен айналысу үшін барлық қолайлы жағдайды туғызып отыр. Олар әлемнің бірнеше ірі орталықтарында ғылыми жұмыспен шұғылданады. Әминаның өзі алғашқы жылы Америка Құрама Штаттарында ғылыммен айналысса, университеттің екінші курсында білім алғанда жарты жыл бойы Тайваньда тұрып оқып, ғылыми жұмыспен айналысқан. Келесі семестр Кореяның Сеул қаласында өткен. Одан соң жас ғалымның сапары Буйнос-Айрес, Берлин, Токиода жалғаспақ. Роботқа көз орнатуды қолға алған. Кәдімгі видеокамера арқылы тиісті бағдарламасын жасап, іске қосқан кезде робот төңіректегі бар іс-қимылды көріп тұрады. Міндеті де аз емес. Камерадан бөлек, қаптаған приборлар мен микро компьютерлердің жұмысын үйлестіру қажет. Жанар ұшына іліккен кескіндемелерді көріп қана қоймай, түсіну және қажетінше қимылдау қажет. Америкалық жас компания қарапайым қазақ қызының ойлап тапқан жаңалығын жылы қабылдапты. Сан-Францисколықтар қазір стартапты енгізу үшін инвесторлар іздестіруде.
Осылайша арыдағы аталардың аманат жүгін арқалаған ұрпақ сүрлеуі жалғасып келеді. Алда шуақты күндер.
Байқал БАЙӘДІЛОВ,
Әлем халықтары Жазушылары одағының мүшесі.
