Көптеген ата-аналар туберкулездің алдын алу және диагностикалық мәселелерді талқылауды мүлдем маңызды емес деп ойлайды және олардың отбасынан алыс болып көрінеді. Жоқ олай емес. Жуырда менің қабылдауыма 10 жасар баласын алып бір ана келді.
Өкінішке орай, бұл қауіпті ауру екенін сезінгісі жоқ. Қарап тұрсаңыз, қазіргі заманда әлем бойынша жыл сайын 14 жасқа дейінгі бір миллионнан астам бала туберкулезбен ауырады. Ал, әлемді жайлаған коронавирус кезеңінде экономиканың құлдырауы, жұмыссыздық, кірістердің төмендеуі орын алып отырғаны жасырын емес. Демек, осындай стрестен адамда иммунитеттің төмендеуі нашар тамақтану белгілері жиі болады. Сондықтан, туберкулезбен ауыратындар саны да күрт артып келеді. Бұл біздің балаларда инфекция мен туберкулездің жоғары қаупі бар екенін білдіреді.
Егер сіздің жақын адамыңыз туберкулезбен ауырса, балаңызды қалай қорғауға болады? Біріншіден, баланы, жасөспірімді ауру адамнан оқшаулау керек. Одан кейін науқасты ауруханаға жатқызу керек, егер бұл мүмкін болмаса, иммундық жүйені сақтау үшін емделушіні жеке бөлмеге жатқызып, оның ыдыс-аяғын, қолданатын сүлгі, жамылғыларын бөлек ұстау керек. Ал, баланы шипажайларда сауықтырып, ең бастысы науқаспен қарым-қатынасты азайту керек. Туберкулезге қарсы вакцина туралы айтар болсақ, кейбір ата-аналар туберкулезге қарсы вакцина аурудан жүз пайыз қорғайды деп ойлайды. Алайда, вакцинациядан иммунитет жыл санап, шамамен 6-7 жылдан кейін әлсірейді. Сонымен қатар, вакцина туберкулездің ауыр, өлімге әкеліп соқтыратын түрге айналуына жол бермейді. Сол себептен вакцина жаңа туған нәрестеге перзентханада, кей жағдайда баланың денсаулығына байланысты одан кейін жасалады.
Балаларын қатты жақсы көре тұра БЦЖ-мен вакцинациялаудан бас тартатын ата-аналар бар. Олар сол қате пікірлері арқылы өз баласына қатерлі ауру жұқтырып, туберкулез ауруына шалдықтырып, болашақта толыққанды дені сау азаматтың өмір сүру мүмкіндігінен айырып жатады.
Біз, фтизиатрлар, туберкулезді диагностикалаудың маңыздылығын атап өтеміз, өйткені, бұл көбінесе симптомсыз болып келеді және тек профилактикалық тексерулер кезінде анықталады. Ол үшін туберкулезге қарсы иммунитетті дамытатын БЦЖ вакцинациясы емес, манту сынамасы алынады. Яғни, иммунитеттің беріктігін, алғашқы инфекциялық ауру белгілерін, аурудың пайда болу қаупін анықтайтын диагностикалық сынақтан өтеді. Тіпті, диагностикалық зерттеулер қанша қажет болса, сонша рет жасалады. Егер сынамалар нашар болса, өкпенің рентгенографиясы және басқа зерттеулер жасалады. Бірақ, 15 жастан бастап жасөспірімдер үшін өкпенің флюорографиясы профилактикалық мақсатта жүргізіледі. Бұл жасөспірім кезіндегі туберкулездің дамыған, шешілмейтін түрлерін анықтау қаупін арттыратындығына байланысты.
Туберкулездің «нашар» тесті анықталған кезде ата-аналар баланы жақын ортасынан оқшаулап, яғни, ата-аналары, аталары мен әжелері және жақын достарының өкпенің флюорографиясынан өтуі тиіс екенін түсіну керектігін айтқым келеді. Туберкулезбен ауыратын науқас осындай ортада жиі болады. Онымен байланыс болмаған кезде де аурудың ретіне қарай туберкулездің контактілік жиілігі өсетіні (40-60) дәлелденген.
Сондай-ақ, ата-аналар маған да мынадай сұрақ қояды: Манту сынамасын алғаннан кейін қолымды сулауға бола ма? Бұл миф қалай пайда болды? Бір кездері туберкулин диагностикалық мақсатта тері арқылы енгізілген, яғни, эпидермис арнайы ланцетімен бөлшектелген. Егер бұл эпидермиске лас су түссе, жара микробтармен зақымдалуы мүмкін. Сондықтан, сынамаларды сумен сулауға тыйым салынды. Бүгінгі таңда туберкулинді тері ішіне енгізеді. Алайда, туберкулин егілген жерді тырнап, сызып тастау, таңғыш салу, сүлгімен ысып сүртуге болмайды. Моншаға барғанда жайбарақат жуыңыз, бассейнге барыңыз, бірақ қатты зақым келтірмеңіз.
Әдетте, балалар туберкулезі симптомсыз болып табылады және оны туберкулиндік анализ динамикасы анықтайды. Алайда, инфекция өзін әсіресе, қараусыз қалдырылған жағдайларда көрсете алады. Оларға мыналар жатады. Яғни, екі-үш аптадан астам уақытқа созылатын жөтел (тиісті емдеу кезінде); интоксикацияның кез-келген белгілері: дене қызуы көтерілуінің ұзаққа созылуы, әсіресе түнде, тершеңдік, салмақ жоғалту, тәбеттің төмендеуі байқалады. Мұның бәрі жедел медициналық көмекке жүгінуді қажет етеді.
Ойымды қорытындылай келе, мен профилактикалық тексерулер бойынша Ақмола облысының бір отбасын мысалға келтірейін. Бұл жағдай көбісінің есінде сақталған деп ойлаймын. Отбасында үш баласы бар діндар ана өзі де, балаларын да флюорографиядан жүйелі түрде өткізуден бас тартып, туберкулезге қарсы вакцина егуге және туберкулин диагностикасын жүргізуге тыйым салған. Нәтижесінде, ең өкінішті жағдай орын алды. Одан туберкулездің қараусыз қалған жағдайдағы диагнозы қойылды. Ал, үш баланың екеуі туберкулезбен ауырды.
Олар тубпрепараттармен емдеуді екі жыл бойы және күн өткен сайын жүргізуге мәжбүр болды. Болашақта балалар кез-келген жаста аурудың қолайсыз жағдайларына тап болып, туберкулездің қайталануы мүмкін екені, өкінішті, әрине. Уақыт өте келе, ол балалардың өздерін мүгедек еткен аналарын қалай еске алатынын көз алдыңызға елестетудің өзі қорқынышты.
Рашида ДЕРБІСОВА,
Ақкөл аудандық фтизиопедиатры,
медицина ғылымдарының кандидаты.
