Таяуда біздің тілшіміз мәдениет және өнер қызметкерлері күні қарсаңында облыстық мәдениет басқармасының басшысы Айгүл Сәбитоваға жолығып, өңірдегі осы саланың тыныс-тіршілігі туралы сұхбаттасқан болатын.
–Құрметті Айгүл Баубекқызы, өткен жыл әртүрлі маңызды оқиғалармен ерекшеленді. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың мемлекеттік шығармашылық және спорттық тапсырыстарды жан басына шаққандағы нормативтік қаржыландыруды енгізу жөніндегі тапсырмасын іске асыру шеңберінде ұйымдастырылған мемлекеттік шығармашылық тапсырыс бойынша жұмыс қалай жүзеге асырылуда?
–Мен барлық іс-шараларды атап өтер едім, бірақ бұл өте көп. Мен сізге негізгі оқиғалар туралы айтып беремін. 2022 жылы облыста мәдени-бұқаралық іс-шаралар Балалар жылы және бірқатар мерейтойлық даталар аясында өтті. Оның ішінде Ахмет Байтұрсыновтың 150 жылдығы, Мұхтар Әуезовтың 125 жылдығы, Ғабит Мүсіреповтің 120 жылдығы, Роза Бағланованың 100 жылдығы тәрізді мерейтойлық шаралар шеңберінде қыруар жұмыс атқарылды. Алаштың айтулы тұлғаларының ұлтқа сіңірген еңбегі әйгіленіп, кейінгі ұрпаққа жақсы мысал ретінде көрсетілді.
«Тәуелсіздік ұрпақтары» республикалық жастар форумы аясында «Дарын» мемлекеттік жастар сыйлығының лауреаттарын салтанатты марапаттау рәсімі өтті. Қосшы мәдениет үйінің солисі, «Жыл дауысы» аталымының иегері Ақбота Құснадин «Эстрада» аталымы бойынша марапатталды. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасын іске асыру шеңберінде ұйымдастырылған мемлекеттік шығармашылық тапсырыс бойынша біз белсенді жұмыс істеп жатырмыз. Ағымдағы жылы облыстық бюджеттен мәдениет бағыты бойынша мемлекеттік-шығармашылық тапсырысқа 8500 баланы қамту үшін 1,3 миллиард теңге бөлінді. Өңірдегі шығармашылық үйірме түрлерінің 59 атауының ішінен ұлттық (халықтық) би, заманауи (эстрадалық) би, балет, хореографиялық ансамбль, кескіндеме (сурет салу), графика, мүсін, тоқу (кілем тоқу), кесте тігу, бисер тоқу, ағаш ою, актерлік, режиссерлік, сахналық өнер, компьютерлік графика, дефиле өнері, киімді модельдеу, кесу және тігу, эстрадалық вокал, вокалдық ансамбль, хор әні, пернетақта аспаптары, ішекті аспаптар, үрмелі аспаптар тәрізді өнердің 36 түрі бойынша өтінімдер мақұлданды. Осы бағдарлама аясында ашылған шығармашылық үйірмелер аудандық, қалалық және облыстық іс-шараларда акцияларға, фестивальдерге, конкурстарға, байқауларға белсенді қатысады. Тек клубтық ұйымдармен 35 410 іс-шара өткізілді, онда 6 000 530 адам қамтылды. Өңірлерге тәжірибелік және әдістемелік көмек көрсету үшін облыстық халық шығармашылығы және мәдени демалыс орталығы екі жыл бойы облыс аудандарында облыстық іс-шараларды өткізу тәжірибеге айналды.
Ұлттық домбыра күніне арналған «Домбыра фестиваліне» мыңнан астам адам қатысты. Мерекеге облыстық филармонияның кәсіби ұжымдары, облыс аудандарының, «Көкшетау», «Достар», «Көкше» мәдениет сарайларының фольклорлық және халықтық оркестрлері, Біржан сал атындағы музыка мектебі, музыка колледжі, Ақан сері атындағы жоғары мәдениет колледжі, қала мектептерінің музыкалық коллективтері, мемлекеттік-шығармашылық тапсырысқа қатысатын үйірмелер, қала кәсіпорындарының көркемөнерпаздар ұжымдары, домбырада ойнай алатын мемлекеттік қызметшілер, қала тұрғындары қатысып, Құрманғазының «Адай», «Балбырауын», «Сарыарқа» күйлері мен А.Желдібаевтың «Ерке сылқым» шығармалары орындалды.Көкшетаулықтар Астана күнін кеңінен атап өтті. Алғаш рет «Оркестрлер түні» ауқымды іс-шарасы ұйымдастырылды. Онда «Ашық аспан аясында кескіндеме» шеберлік сыныбы, желкенді регаталар шеруі, К.Күмісбеков атындағы қазақ халық аспаптар оркестрінің, Үкілі Ыбырай атындағы Ақмола облыстық филармониясының симфониялық және эстрадалық-үрлемелі оркестрлері өз өнерлерін көрсетті. Кеш қонақтары – Астана қаласынан келген «Сappella» және «АЙЛА» триосы. Бұланды ауданында, Қазыбек бидің 355 жылдығына және Балалар жылына арналған «Бала ақын – жас дарын» оқушыларының облыстық айтысына «Дала фольклоры мен музыкасына мың жыл» жобасы аясында Ерейментау, Бұланды, Бурабай аудандары мен Астана, Көкшетау қалаларынан жас ақындар қатысты.
–Енді саладағы жағымды жаңалықтарды тілге тиек етсек, оның ішінде өңірде жаңадан ашылған мәдениет ошақтары жайында?
– Өтпелі кезеңнің өкпек желі жүдеткен мәдениет саласы мемлекеттік қолдауының арқасында қайта жаңғырып, халыққа қапысыз қызмет етуде. Зеренді ауданы Айдабол ауылындағы 2 қабатты ауылдық мәдениет үйі жұмыс істей бастады. Сондай-ақ, осы аудандағы Баратай ауылдық клубы жөндеуден өткізілді. Целиноград ауданындағы Қоянды ауылдық клубы да көпшілікпен жұмыс істей бастады. Бұланды ауданы Журавлевка ауылдық мәдениет үйі жөндеуден өткізілді. Қосшы ауылының қала мәртебесін алуына байланысты ауылдық клуб Қосшы қаласының қалалық мәдениет үйі болып өзгертілді. Міне, осындай жақсы жаңалықтарымыз бар. Өткен жылы мәдениет саласын қаржыландыруға 10,6 миллиард теңге бөлінді. Өңірдегі 15 мәдениет нысанын ағымдағы және күрделі жөндеуге қаражат бөлінді. «Ауыл – ел бесігі» бағдарламасы аясында үш мәдениет нысаны жөндеуден өткізілді.
–Әлемдік мәдени кеңістікке ену қазақстандық мәдениеттің шетелдегі жетістіктерін ілгерілетуді, отандық және әлемдік мәдениетімізді жақындастыруды, тәжірибе, қызықты жобалар мен бағдарламалармен өзара алмасуды көздейді, еліміздің шетелдегі қолайлы имиджін қалыптастыруға ықпал етеді. Бұл бағытта не айта аласыз?
–2022 жылы облыстың барлық аудандары мен қалаларының 233 шығармашылық ұжымның жиырма мыңнан астам көркемөнерпаздары 178 халықаралық, республикалық, облыстық байқаулар мен фестивальдерге қатысты. Облыстың көркемөнерпаздар мен кәсіби ұжымдары бірнеше рет беделді және имидждік халықаралық іс-шаралар мен фестивальдерде елімізді таныстыру құрметіне ие болды. Сондай-ақ, «Көкшетау» мәдениет сарайының «Полянка» балалар үлгілі хореографиялық ұжымы Санкт-Петербург қаласында эстрадалық және балалар биі саласындағы IV Ұлттық сыйлық халықаралық байқауында екі мәрте лауреаты атанды.
–Біздің мәдени шамшырақтарымыз – мәдениет орталықтары, кітапханалар, музейлер туралы егжей-тегжейлі сипаттама берсеңіз?
–Бүгінгі таңда облыс тұрғындарын кітапханалық қызметтермен қамту 42,6 пайызды құрайды. Коворкинг орталықтарының саны да жыл сайын көбейіп келеді. Республика күні қарсаңында және балалар жылы аясында Целиноград орталық кітапханалар желісі негізінде балалар коворкинг-орталығы ашылды. Тәуелсіздік күні қарсаңында Бурабай орталық аудандық кітапханасында коворкинг-орталығы ашылды. Мамыр айында Астраханда да дәл осындай қуанышты жағдай орын алды. Музейлердің басты міндеті – мұрағатты сақтау. Музей қорларының дерекқорын жүргізу, есепке алу құжаттамасын және ақпараттық қолдауды қалыптастыру, музей қорларында сақталатын мәдени мұраның сақталуын қамтамасыз ету үшін бүгінгі күні облыстың барлық музейлерінде «АС-музей» музей құндылықтарын есепке алу мен қозғалысының бірыңғай кешенді ақпараттық жүйесі енгізілді. Облыстың 11 музейінде 166 мыңнан астам құнды жәдігер сақталған, олардың 5 831-і цифрландырылып, республикалық маңызды артефактілер тізбесіне енгізілген. Музейлерде барлығы 3537 іс-шара өткізілді, оның ішінде 2768 экскурсия, 440 дәріс, 329 көрме ұйымдастырылды. Оларға 84 583 адам келді. Туған өлкенің тарихына және экскурсовод мамандығына қызығушылық танытқан балалар үшін облыстық тарихи-өлкетану мұражайында «Лорикет» экскурсоводтар клубы ашылды, клуб ашылғаннан бері 20-дан астам бала мүше болып қабылданды. Сарыоба қорғанының археологиялық ескерткіші орналасқан Ақмола облысы Жақсы ауданының аумағында Ақмола облысы мәдениет басқармасының Ақмола облыстық тарихи-өлкетану музейі «Сарыарқаның мәдени мұрасы: ежелгі және ортағасырлық мәдениеттердің сабақтастығы» атты ғылыми-зерттеу жобасын іске асыру бойынша семинар өткізді.
Облыста 1661 ескерткіш пен тарихи-мәдени мұра нысаны бар. Оның ішінде республикалық маңызы бар 5, жергілікті маңызы бар 1035 ескерткіш және 46 киелі нысан, Ақмола облысының 11 нысаны жалпыұлттық нысандар тізіміне, 35-і өңірлік нысандар тізіміне енді. Ескерткіштерді қорғау орталығы ескерткіштердің түрін алдын ала есептеп, жергілікті қорғауға және жергілікті қорғау тізімінен республикалық тізілімге өзгерту бойынша жұмыс жүргізуде. Археологиялық экспедициялар арқылы өскелең ұрпақты тарихи-мәдени ағарту және тәрбиелеу жөніндегі жұмысты ұйымдастыру үшін өткен жылы «Тарихи-мәдени мұраны қорғау және пайдалану орталығы» мекемесі негізінде Ескерткіштер мен тарихи орындарды қорғау күніне арналған республикалық конференциясында алғаш рет «Археологтар клубы» ашылды. Зеренді ауданының Қошқарбай шатқалындағы археологиялық қазба жұмыстарына 80-нен астам адам қатысты. Көкшетау қаласының жоғары оқу орындарының студенттері, археологиялық клубтың мүшелері, аудандық және қалалық мектептердің оқушылары, өлкетанушылар. Сондай-ақ, Бурабай ауданы Құмдыкөл ауылының аумағында ерте темір ғасыры мен ортағасырлық кезеңге жататын «Құмдыкөл» және «Жаңажол» археологиялық ескерткіштері табылды. Бірегей жерлеуді облыс археологтары ашты. Адам қалдықтарымен бірге бірнеше жерленген жәдігерлер табылды, олардың ішінде: жылқы әбзелдері мен әшекейлер (құс басы мен Күн құдайы бейнеленген дөңгелек патчтар), қанжар-пышақ, 10 дана сақ-скиф үлгісіндегі жебе ұштары және қысқа қылыш-ақынақ. Ең құнды жәдігер – жақсы сақталған қылыш-ақынақ.
Кәсіби өнер ерекше орын алады. Филармонияның шығармашылық ұжымдарымен отандық және әлемдік музыкалық мәдениеттің жоғары жетістіктерін кеңінен насихаттауға бағытталған көпжақты концерттік және музыкалық-дәрістік іс-шаралар өткізілді. Өткен жылдың жарқын оқиғалары КСРО Халық әртісі Күләш Байсейітованың 110 жылдығы аясында Қазақстанның Еңбек сіңірген әртісі, Үкілі Ыбырай атындағы Ақмола облыстық филармониясының солисі Шолпан Дүкімбаева «Күләштің әні» вокалдық музыка кешінде «Астана Опера» сахнасында өнер көрсетті. Кеште музыкалық өнердің дамуына қосқан үлесі үшін Ш.Дүкімбаева Күләш Байсейітова атындағы медальмен және грамотамен марапатталды. 2022 жылы жоғары кәсібилігі мен қол жеткізген жетістіктері үшін симфониялық оркестрдің жоғары санатты әртісі Болат Мұхамеджанов Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігінің «Мәдениет саласының үздігі» Құрмет белгісімен, симфониялық оркестрдің бас дирижері және көркемдік жетекшісі Берік Сарыбай Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт министрлігінің Құрмет грамотасымен, сондай-ақ, Үкілі Ыбырай атындағы Ақмола облыстық филармониясының солисі, дәстүрлі әндерді орындаушы және насихаттаушы, бірнеше зерттеу жинақтарының авторы Сәрсенбай Хасенов Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт министрлігінің Алғыс хатымен марапатталды.
Ақмола облыстық филармониясының ұжымдары – «Гәкку» би ансамблі және «Айнакөл» фольклорлық ансамблі Түркияда 76 елдің қатысуымен өткен «IV Дүниежүзілік көшпенділер ойындарының» ашылу салтанатына қатысты, сондай-ақ, Тәжікстан Республикасы Мәдениет министрлігінің арнайы шақыруымен «Гәкку» би ансамблі Душанбе қаласында өткен «Танец нас объединяет» халықаралық би фестиваліне қатысты. Кәсіби шеберліктерін шыңдау мақсатында «Айнакөл» фольклорлық ансамблінің ұжымы Үндістан Республикасының Фаридабад қаласында өткен Халықаралық қолөнер жәрмеңкесіне қатысты. Әлемнің түкпір-түкпірінен келген шығармашылық ұжымдарымен бір сахнада өнер көрсетіп, қазақтың бай мәдениеті мен ұлттық өнерін күллі әлемге паш етті. Біз үшін бұл үлкен мәртебе.
Осы жылдың сәуір айында филармонияның шығармашылық ұжымдары Қазақстанның басты қалаларының бірі – Алматы қаласында тұңғыш рет «Арқаның кербез сұлу Көкшетауы» атты концертін өткізді.
Облыстың екі театры 2022 жылы 823 спектакль қойды. Оның 26-сы премьера. Шахмет Құсайынов атындағы облыстық қазақ музыкалық-драма театрында 27 қазан күні ҚР Еңбек сіңірген қайраткері, жазушы-драматург Жабал Ерғалиұлының 70 жылдық мерейтойына арналған республикалық театр фестивалінің салтанатты ашылуы өтті. Төрт күн бойы Көкшетау көрермендерінің назарына фестиваль қонақтары – М.Әуезов атындағы Қазақ ұлттық драма театры, С.Сейфуллин атындағы Қарағанды облыстық академиялық қазақ драма театры, Н.Жантөрин атындағы Маңғыстау облыстық қазақ музыкалық-драма театры қойылымдары ұсынылды.
Балалар жылы аясында жас көрерменге отбасылық құндылықтарын, отбасындағы қарым-қатынастарды, қуыршақ кейіпкерлері арқылы театр өнеріне деген сүйіспеншілікті ояту мақсатында өткен жылдың 16 қарашасы күні облыстық қазақ музыкалық-драма театрында Н.Гернеттің «Балапан қаз» ертегісінің тұсаукесерімен қуыршақ театры ашылды, қоюшы-режиссер Серікбай Мақұлбеков.
Ағымдағы жылы Шахмет Құсайынов атындағы облыстық қазақ музыкалық-драма театрында тұңғыш рет Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан республикалары театрларының қатысуымен мемлекет және қоғам қайраткері Темірбек Жүргеновтің 125 жылдық мерейтойы мен Халықаралық театр күніне орай «СӘЛЕМ» халықаралық комедиялық театр фестивалі өтті.
–Сұхбатымыздың соңында мәдениет саласының жаңа жобалары жайлы атап өтсеңіз?
–Жыл басынан бері өнер ұжымдарымен маңызды мерейтойлық күнтізбелік күндерді қамтитын, бекітілген жылдық жоспарға сәйкес мерекелік іс-шаралар аталып өткізілуде. Үкілі Ыбырай атындағы Ақмола облыстық филармониясы концерттік қызмет жоспарын іске асыру шеңберінде 23 мамыр – 4 маусым аралығында республиканың дарынды композиторлары мен әртістерінің қатысуымен «Folk-simphony Kokshetau» фольклорлық музыканың бірегей фестивалі және Астана, Семей, Ақтау, Талдықорған қалаларының филармонияларының қатысуымен «Дала сыры» қазақ халық аспаптары оркестрлерінің фестивальдерін өткізеді.
Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Стратегиялық жоспарының «Жаһандық әлемдегі заманауи Қазақстан» арнайы бағыты бойынша отандық және әлемдік музыканың жауһарларын дәріптеу мақсатында Ақмола облысынан келген белгілі кәсіби ұжымдар мен солистердің қатысуымен «Көкшетау – тал бесігім» классикалық және халықтық музыка фестивалі, сондай-ақ, «Дала фольклоры мен музыкасының 1000 жылдығы» арнайы бағыты бойынша Біржан сал, Ақан сері, Үкілі Ыбырай, Балуан Шолақ сынды танымал ақын-импровизаторлардың музыкалық мұрасын дәріптеу мақсатында «Гәккулеткен, аққу жеткен – Көкшетау» өңіраралық фестивалі өткізіледі. Ақмола облысының әкімі Ермек Маржықпаевтың қолдауымен Көкшетау қаласында тұңғыш рет «Көкшеге қош келдің, қандастарым!» бірегей жобасы жүзеге асырылады.
14-15 маусым аралығында қазақ халқының ұлттық мәдениеті мен салт-дәстүрлерін кеңінен насихаттау мақсатында облыстық халық шығармашылығы және мәдени демалыс орталығымен «Қымызмұрындық» облыстық байқауы ұйымдастырылады. Әрине, өткен жыл ішінде бар шаруаны бір сәтте айтып беру мүмкін емес.
– Сұхбатыңызға көп рахмет!
Сұхбатты жүргізген Байқал БАЙӘДІЛОВ.
