Шымкенттен мейман келген. Әдейілеп емес, атүсті. Әлдебір шаруамен Көкшетауға ат басын бұрыпты. Ас қамдауға қарататын емес. Орталықтағы мейрамханалардың бірінен өзек жалғасам болғаны дейді.
Асқа қарауға мұршасы жоқ жолаушының етегіне жармасатын ежелгі әдетіміз емес пе?! Жомарттығымды байқасын деп, шаужайына жармасып, қайта-қайта «үйге соқсаңшы, сақтаулы сыбағаң бар» деп қоямын.
–Ет піскенше не заман, кідіріп қаламын ғой,–дейді ол,–дегенмен, сырт жерде Көкшетаудың етінің дәмін мақтайды. Зайыры жеген шөбінен, ішкен суынан шығар.
–Мүмкін ол да бар шығар. Біздің пейілімізге орай тәтті болуы да ғажап емес,–деп қоямын мен.
Облыс орталығындағы төбесі көк тіреген зәулім мейрамханаларда түстік ас табыла бермейді. Олар той-думан өткізуге ғана лайықталған. Шағын дәмханалардың бірін қолайлы көрдік. Қонағым ет жегісі келеді, демек, сыбағалы асы қайдан бұйырар екен?..
Әуелі өзбек дәмханасы кезікті. Шымкенттің шырайлы жігітіне олардың ас мәзірі таңсық емес. Кейін кәрістікі. Оған да кідірмедік. Келесісі сырахана. Шынын айтқанда, табаныңды қанша тоздырсаң да, Көкшетауда ұлттық тағам әзірлейтін дәмхананы күндіз қолыңа шырақ алып іздесең де, таппайсың. Оны айтқан жоқпын. Ұяттағы.
Жоқ нәрсені іздегеннен ас қамдағанымыз дұрыс еді. Кәрі жылқының шандыры уылжып пісетін уақыт өтіп кетті, біз әлі жүрміз. Іші сезді-ау деймін әлден уақытта қой мына біреуіне кіре салайық деді. Кіре салдық. Жаудан мал айырғандай жусатып жатырмыз. Ішіне ел қонған соң тілге келген:
– Баяғыда жорық жылдарында бабаларымыз өзекжалғар асын қалай дайындағанын білесің бе? Қазан қайнатып отыратын уақыт жоқ. Иі қанған қой терісінен жасалған торсық пішіндес ыдысқа жылқының кесек етін салып ер тоқымының астына байлап қойған. Күні бойы қолтығы жыртылып, жортуылда жүрген жылқының еті бір қызып алған соң қазанның астындағы оттан кем болмаса керек. Таңертең байласа түсте, түсте байласа кешке дайын болған. Ал, мында ел аман, жұрт тынышта сүйсініп ас ішер, ұлттық тағам дайындайтын дәмхана жоқ екен.
–Бар,–дедім мен даусым сәл құмығып,– түнеукүні істеп тұрған. Жөндеуге жабылып қалған ғой. Жөнделеді, жөндейміз.
Жөндейміз дегенім, сыраханасы көп болғанымен, қымызханасы жоқ елдегі кәсіпкерлерге сенгеннен айтқан уәжім ғой.
Байқал БАЙӘДІЛОВ.
