Репродуктивті денсаулық – бұл өмірдің барлық кезеңдерінде репродуктивті жүйенің аурулары болмаған кезде толық физикалық, ақыл-ой және әлеуметтік әл-ауқат жағдайы.
Репродуктивті жүйе – бұл ұрпақты болу қызметін қамтамасыз ететін органдар мен дене жүйелерінің жиынтығы.
Репродуктивті денсаулық жағдайы көбінесе адамның өмір салтымен, сондай-ақ, жыныстық өмірге жауапкершілікпен байланысты.
Репродуктивті денсаулықтың негіздері балалар мен жасөспірімдерде қалыптасады.
Осы тұрғыдағы пікірлерге тоқталсақ: болашақ өмірге келетін сәбидің пайда болуымен байланысты барлық нәрсе тек, болашақ ананың денсаулығына байланысты дейміз. Шын мәнінде, бұл олай емес. Мәселен, баласыз 100 жұптың 40-60-ында ерлердің бедеулігі себебінен балалары жоқ екендігі дәлелденген. Бұл әйелдердің ғана емес, ерлердің де репродуктивті денсаулығына ұқыпты қараудың маңыздылығын көрсетеді.
Отбасын жоспарлау 4 негізгі кезеңнен тұрады:
- Жүктілікке дайындық.
- Бедеулік байқалған жұптарды тексеру және емдеу.
- Контрацепция.
- Қажетсіз жүктілікті тоқтату.
Қауіп факторларының отбасын жоспарлауға әсері жастардың денсаулығына теріс әсер ететін зиянды әдеттер: – темекі шегу, алкогольді шамадан тыс тұтыну, нашақорлық және стресс, дұрыс тамақтанбау, отырықшы өмір салты, болашақ ата-аналардың жасы бәрі әсер етеді.
Сондықтан мыналарды ескеру керек:
- отбасын дұрыс және уақтылы жоспарлаңыз;
- бар қауіп факторларымен жұмыс жасаңыз;
- инфекцияның созылмалы ошақтарын уақтылы емдеу;
- екі серіктесте дәрігерде тексерілуі керек;
- жүктілік басталған кезде жас ананың мектебіне бару керек, болашақ әкесімен бірге болған жөн;
- акушер-гинекологпен ынтымақтастық, ұсыныстарды орындау;
- дәрумендерді жүктілікке дейін, жүктілік кезінде және босанғаннан кейін емізу кезінде қабылдаңыз. Жүктілікті жоспарлау кезінде калий йодидін (тәулігіне 200 мг) қабылдауы керек;
- босану арасындағы Интервал кемінде 3 жыл болуы керек;
- ЖЖБИ-дің алдын алу.
Дұрыс мінез-құлық дағдыларын қалыптастыру
Мінез-құлық – бұл адамның белгілі бір жағдайларда ұзақ уақыт бойы жасайтын іс-әрекеттерінің кешені. Мұның бәрі бөлек емес, барлық әрекеттер. Әрекеттер саналы түрде немесе байқаусызда орындалғанына қарамастан, олар моральдық тұрғыдан бағаланады. Айта кету керек, мінез-құлық бір адамның да, бүкіл ұжымның да әрекеттерін көрсете алады. Сонымен қатар, жеке мінез-құлық ерекшеліктері де, тұлғааралық қатынастардың ерекшелігі де әсер етеді. Адам өзінің мінез-құлқымен қоғамға, белгілі бір адамдарға, айналасындағы заттарға деген көзқарасын көрсетеді.
Дұрыс мінез-құлық – бұл ережелерге, мысалы, заңдарға, этикетке сәйкес келетін мінез-құлық.
Этикет – бұл адамның басқалармен қарым-қатынасын реттейтін нормалар мен ережелердің жиынтығы. Бұл әлеуметтік мәдениеттің ажырамас бөлігі (мінез-құлық мәдениеті). Бұл адамдар арасындағы қарым-қатынастың күрделі жүйесінде көрінеді. Бұған мыналар кіреді: әділ жыныс пен сыпайы қарым-қатынас; аға буынға құрмет сезімі; басқалармен күнделікті қарым-қатынастың дұрыс формалары; адамның киіміне қойылатын талаптарды орындау (киім коды) және т.б. Барлық осы әдептілік заңдары адамның қадір-қасиеті туралы жалпы түсініктерді, адамдар арасындағы қарым-қатынаста ыңғайлылық пен жеңілдіктің қарапайым талаптарын қамтиды.
Жұмыста қолданылатын тәсілдер
жасөспірімдерде жауапты мінез-құлықты қалыптастыру.
Оқушымен жеңіл, сенімді байланыс орнату үшін сіз оған кеңес арқылы мәселелерді шешуге көмектесе аласыз. Сіз жасөспірімге өзін ересек адамның орнында таныстыруды және шешім табу жолын айта аласыз. Жасөспірімнің көз алдында ізгі істер істеу, жанашырлық, көмекке келу өте жақсы.
Сонымен, қарым-қатынас – бұл бір-бірін достық атмосферада, кері байланыспен, бір деңгейде есту қабілеті, көзбе көз және біз айтылғанның мағынасын бұрмаламай, бірлескен әрекеттермен кез-келген жағдайды шешеміз.
Артериялық гипертензияның алдын алу
Артериялық гипертензия – жүрек-тамыр жүйесінің ең көп таралған ауруларының бірі. Ересек тұрғындардың 20-30 пайызы артериялық гипертониядан зардап шегетіні анықталды. Жасы ұлғайған сайын аурудың таралуы артып, 65 жастан асқан адамдарда 50-65 пайызға жетеді.
Гипертония (эссенциалды гипертензия, бастапқы гипертензия) – қан қысымының ұзақ және тұрақты жоғарылауымен сипатталатын, жүрек жұмысының бұзылуынан және қан тамырларының тонусын реттеуден туындаған және ішкі ағзалардың ауруларымен байланысты емес созылмалы ауруы. Гипертонияның жетекші симптомы – бұл қан қысымының жоғарылауы, бұл, ең алдымен, тамырлы тонды реттеудің нейро-функционалды бұзылыстарына байланысты.
Гипертониялық ауруды симптоматикалық гипертензиядан мұқият ажырату керек, егер қан қысымының жоғарылауы аурудың симптомы болса, сонымен қатар, бастысы болмауы мүмкін. Симптоматикалық гипертензия аорта коарктациясында, аорта атеросклерозында және оның ірі тармақтарында, эндокриндік бездердің дисфункциясында (Иценко-Кушинг ауруы, феохромацитома, гипертиреоз, бастапқы альдестеронизм-Конн синдромы), бүйрек паренхимасының зақымдануы, негізгі бүйрек артерияларының окклюзиялық зақымдануы, ми ісіктері және т.б.
Артериялық гипертензияның алдын алу бастапқы және қайталама болып бөлінеді.
Гипертонияның алғашқы алдын алу – бұл аурудың алдын алу. Осылайша, бұл алдын алуды қан қысымы қалыпты сандардан аспайтын сау адамдар ұстануы керек. Төмендегі сауықтыру шараларының кешені көптеген жылдар бойы қан қысымын ұстап тұруға ғана емес, сонымен қатар, артық салмақтан арылуға және жалпы әл-ауқатты едәуір жақсартуға көмектеседі.
Егер науқаста «артериялық гипертензия» диагнозы қойылса, артериялық гипертензияның қайталама профилактикасы жүргізіледі. Оның негізгі мақсаты – артериялық гипертонияның (жүректің ишемиялық ауруы, инфаркт, ми инсульті) күрделі асқынуларын болдырмау.
Қайталама профилактика екі компонентті қамтиды: артериялық гипертонияны дәрі-дәрмексіз емдеу және гипертензияға қарсы (дәрілік) терапия.
Материалды дайындаған Ұлпан Аманбаева,
Ақмола облысы бойынша салауатты өмір салтын
қалыптастыру орталығы «Astana Clinic» серіктестігінің басшысы.
