Кеше Көкшетауда қоғамдық талқылау болып өтіп, онда елімізде АЭС салу, экология, ядролық қауіпсіздік, АЭС-тің қоршаған ортаға әсері және тағы басқа да мәселелер көтерілді.
Талқылауға облыс тұрғындары, Қоғамдық кеңес мүшелері, Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігінің, «ҚР Ұлттық ядролық орталығының», «Қазақстандық атом электр станциялары» ЖШС-нің, Ядролық физика институтының, БАҚ өкілдері және Қазақстан Азаматтық Альянсының облыстық филиалының мүшелері қатысты.
Қоғамда талқыланып жатқан елде атом электр станциясын салу қажеттілігі, оның АЭС пайдалану қауіпсіздігі, атом станциясының жұмыс принципі мәселелері туралы Энергетика министрлігінің өкілдері мен Қазақстанның атом саласының мамандары айтып берді.
Сөз сөйлегендер атап өткеніндей, Қазақстанда қауіпсіздіктің барлық талаптарына жауап беретін жаңа жетістіктер мен әзірлемелерді пайдалана отырып, III немесе III + атом электр станциясының жаңа буынының құрылысын салу қарастырылуда, бұл апат қаупін төмендетеді. Жаңа буын реакторларының басты ерекшелігі, станцияны сыртқы және ішкі әсерлерге барынша төзімді ететін белсенді және пассивті қауіпсіздік жүйелерінің бірегей үйлесімі болып табылады. Қазіргі заманғы үшінші буын станцияларында ауыр апат ықтималдығы жылына 10 -7 оқиғадан аз – бұл 10 миллион жыл ішінде бір ғана апат болуы мүмкін деген сөз. Станцияларды салуға жұмсалатын қаржының 40 пайызына дейін қауіпсіздік жүйелеріне кетеді. Бұл ретте, Чернобыль атом электр станциясы 1977 жылы, ал Фукусима атом электр станциясы 1971 жылы салынды және қауіпсіздігі әлдеқайда төмен ескі буын реакторлары, сондықтан, қазіргі атом электр станцияларымен салыстырғанда апат қаупі жоғары болды.
Сонымен бірге, Қазақстан шағын модульдік реакторлар технологиясын және оларды электр энергиясын өндіруде қолдануды елдегі атом энергетикасын одан әрі дамытудың перспективалық бағыты ретінде қарастырады.
Бұдан әрі мамандар қазіргі уақытта төмен қуатты реакторлар референтті емес екендігін алға тартып, оларды пайдаланудың тәжірибесі жоқ деп қосты. Жоғары қуатты реакторлардан айырмашылығы, перспективалы аз қуатты реакторлардың көпшілігі құрылысқа рұқсат алу үшін реттеуші органдардың мақұлдауын алу сатысында немесе лицензиялау процесінде. Алғашқы осындай реакторларды пайдалануға берудің мерзімі 2030 жылдан бұрын іске аспайды.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі Шағын модульдік реакторлардың перспективаларын Қазақстанда пайдалану мүмкіндіктерін зерделеу бойынша жұмыс жүргізуде.
Тимур Жантикин, «Қазақстандық атом электр станциялары» ЖШС директоры:
–- Қазір жасыл экономикаға көшу жөніндегі міндеттемелерге байланысты көмір генерациясы ақырындап құлдырап барады. Мұндай жағдайларда парниктік газдар шығарындыларын беретін генерацияның барлық түрлері қазірдің өзінде күмән тудырады, яғни, уақытша, газ өндірісін қосқанда, олар әдетте 0,5 коэффициентін қояды, өйткені газ, тиімдірек жылу, бірақ, ол да көміртегі шығарындыларын бөледі. Сонымен қатар, бізде газ көп деп айта алмаймыз, гидравликалық ресурстар шектеулі. Осылай, Қазақстанда атом генерациясы қалып отыр, бұл өте қисынды, өйткені, бізде атом өнеркәсібі дамыған. Өткен жылы әзірге Қытай нарығына жұмыс істеп тұрған ядролық отын шығаратын зауыт іске қосылды. Бұл біздің атом энергетикамызды қамтамасыз ете алатын заманауи өндіріс.
АЭС құрылысын талқылауда жергілікті экологтар да өз пікірлерін білдірді.
«Kazakhstan Innovations» қоғамдық қорының төрайымы Мариям Әбішева.
–Атом электр станциясынан алынатын энергия бүкіл елімізге таралатын болса, тиісінше, ол арзандайды. Біздің ойымызша, бұл тұтынушылар үшін соңғы бағаға да әсер етеді. Егер экология тұрғысынан қарасақ, онда бізде қазандықтардың саны азаятындығына байланысты СО2 және басқа да қауіпті заттардың шығарындылары бірнеше есе азаяды. Қауіпсіздік туралы айтсақ, құрылыс кезінде олардың құрылысын қадағалайтын ұйымның халықаралық бақылаушылары болады. Яғни, бұл сәттерден қорқудың қажеті жоқ. Сіз бұл мәселеге өте мұқият қарап, құрылыстың барысын қадағалауыңыз керек. АЭС құрылысы шешім қабылданғаннан кейін басталатынын және егер ол оң болса, станцияның құрылысына шамамен 10 жыл қажет болатынын түсіну керек. Менің білуімше, онда 2000-ға жуық жұмыс орнын құру көзделген.
Қоғамдық кеңестің мүшесі, Ақмола облысының «Қазақстанның Азаматтық альянсы» ЗТБ тең құрылтайшысы, «Наше право» қоғамдық бірлестігінің төрағасы Владислав Шуль:
–- Электр энергиясын тұтынудың өсуі ескеріле отырып, Қазақстанда елдің қажеттілігін тұрақты қамтамасыз ету мақсатында жаңа базалық қуаттарды іске қосу қажет етеді. Табиғи монополиялардың қызметін және тарифтерді қалыптастыру қағидаларын реттейтін заңнамаға толықтырулар енгізу және электр энергиясын жылу энергиясын өндіру жөніндегі ірі қуат субъектілері үшін стратегиялық тауарлар тізбесіне қосу мүмкіндігін қарастыру қажет.
Тыңдау қорытындысы көрсеткеніндей, жергілікті тұрғындар атом электр станциясының құрылысын қолдап, оның жалпы елдің әлеуметтік-экономикалық дамуы үшін маңыздылығын атап өтті.
«Арқа ажарының» өз ақпараты.
