Таза ауыз сусыз адамның тіршілігі мүмкін емес. Өкінішке орай, бүгінгі күні жағдай онша емес. Жердегі таза көздердің саны айтарлықтай азайған. Қазіргі уақытта таза ауыз су тапшылығы әртүрлі су тазарту құрылғыларының көмегімен толықтырылады, бірақ, ғалымдардың болжамы бойынша бірнеше онжылдықтарда жер бетінде ластанған сулар басым болады. Суда бөгде бөлшектер мен қажетсіз қосындылардың пайда болуы әртүрлі табиғи құбылыстарға байланысты. Мамандар табиғи ластаушы заттарға дауыл, су тасқыны, жер сілкінісі сияқты табиғи апаттарды да жатқызады. Олардың тікелей қатысуымен қоқыс суға түседі, ол ыдырау процесінде сұйықтықты зиянды заттармен қанықтырады.
Суды ластаудың табиғи және антропогендік көздері бар. Біріншісі, екіншісінен айырмашылығы, табиғат айналымына байланысты судың өзін-өзі тазарту процестерімен теңестіріледі. Табиғат бұл механизмді биосфера тарихында қолданды. Антропогендік ластану адамның шаруашылық қызметімен байланысты. Бұған биологиялық, химиялық және физикалық ластану жатады.400-ден астам заттардың түрлері суды ластайтыны анықталды. Рұқсат етілген нормадан кем дегенде үш қауіпті көрсеткіштің: санитарлық-токсикологиялық, жалпы санитарлық немесе органолептикалық көрсеткіштерінің біреуі асып кетсе, су ластанған болып саналады. Ластанудың ең көп таралған түрлері химиялық және бактериялық ластану. Радиоактивті, механикалық және термиялық ластану әлдеқайда аз.
Статистикаға сәйкес, әрбір ересек адамға ішу, тамақ дайындау, гигиеналық процедуралар және тұрмыстық қажеттіліктер үшін күніне бірнеше ондаған, тіпті жүздеген литр су қажет. Осылайша төгілген сұйықтықтың бәрі кәріз жүйесіне, ол жерден қайтадан өзендер мен көлдерге құйылады.Ірі зауыттар мен кәсіпорындар күн сайын су айдындарына ондаған мың литр қалдық тастайды. Олар суды негізгі тұтынушылар және ластаушылар болып табылады. Бұл тенденция әсіресе, машина жасау, металлургия және мұнай өңдеу кәсіпорындарының тығыздығы жоғары қалаларда айқын байқалады.
Экологтар судың ластануымен байланысты мәселелерге жұртшылықтың назарын аударудан жалықпайды. Соңғы онжылдықтарда бәріміз үшін маңызды сұйықтықтың сапасы үнемі нашарлап келеді. Өнеркәсіптік және тұрмыстық ағынды сулар, ауылшаруашылығы химикаттары суды уландырады және оны алдын ала дайындамай ішу өте қауіпті. Сонымен қатар, ластанудың себебі тек адам әрекеті емес екенін атап өткен жөн. Зиянды заттар жауын-шашынмен өте ұзақ қашықтыққа тасымалданады, сондықтан тіпті экологиялық таза аудандардың тұрғындары суды тазарту үшін сүзу жүйелерін орнату туралы ойлануы керек. Ең қауіпті ластаушы заттардың қатарына ауыр металдар, радиоактивті заттар, фосфор және азот қосылыстары, құрамында хлор, бром және фтор бар компоненттер, әртүрлі қоздырғыштар жатады.
Сөз соңында айтарымыз, су біздің өмірімізде ауызсу және өнеркәсіптік мақсатта қолданылатын маңызды табиғи ресурс болып табылады. Дүние жүзінде адам денсаулығы үшін қауіпсіз ауыз су өте маңызды.Әмбебап еріткіш ретінде су да қауіптің негізгі көзі болып табылады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша аурулардың 80 пайызы су арқылы тасымалданады. Әртүрлі елдердегі ауыз су Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының стандарттарына сәйкес келмейді. Өлім-жітімнің 3,1 пайызы гигиеналық талаптарға сай емес және сапасыз судан болатыны белгілі. Қазіргі уақытта ластануды жоюдың тиімді құралдарын іздеу қажет. Бір су айдындарын тазалаудың жаңа әдістерін енгізу арқылы су айдындарының тазалығын қамтамасыз ету мүмкін емес. Бірлесіп шешілуге тиісті басты міндет – ластанудың алдын алу.
Жазира ҚАЛАУОВА,
Ақмола облысы бойынша экология депаратментінің қызметкері.
