Ислам дінінде отбасы – ең асыл, қасиетті және негізгі институттардың бірі болып табылады. Отбасы арқылы адамның өмірге, махаббатқа, мейірімділікке және рухани байлыққа көзқарасы қалыптасады. Алланың белгісі деп саналған жұптық қарым-қатынаста – олардың бір-біріне деген махаббаты мен жан тыныштығы, отбасылық ынтымақтастықтың терең мағынасы жатыр.
Алла Тағала Қасиетті Құранның «Рум» сүресі, 21-аятында: «Сендерге жандарың жай тапсын деп, өз болмыстарыңнан жұбайлар жаратып, араларыңа сүйіспеншілік пен мейірім сезімін ұялатқаны Оның (Алланың) нақ белгілерінен. Міне, осының өзін ақылға салып ойланатын қауым үшін айқын дәлелдер бар», – деп айтқан. Бұл аят отбасылық қарым-қатынастың тек әлеуметтік байланыс қана емес, рухани тазалықтың, өзара түсіністік пен сүйіспеншіліктің де көрінісі екенін көрсетеді. Халық даналығында:
Екі жақсы қосылса,
Ай мен күндей жарасар.
Екі жаман қосылса,
Ырылдасар, таласар, –
дейтіні осыдан болса керек. Отбасы мүшелері арасындағы мейірімділік пен жанашырлық – исламдық ұстанымдардың негізі. Ислам діні отбасы институтын қоғамның іргетасы ретінде қарастырады және оның беріктігін сақтауға ерекше мән береді. Исламдық көзқарас бойынша, әрбір отбасы – үлкен қоғамның кішкентай моделі іспеттес. Егер отбасында тәрбие мен рухани құндылықтар дұрыс қалыптасса, онда жалпы қоғам да мейірімділік пен әділеттілікке негізделген болады. Қазіргі таңда әлеуметтік желілер мен технологияның қарқынды дамуы отбасы мүшелерінің өзара қарым-қатынасына түрлі әсер етуде. Бұл жағдайда ата-ана мен бала арасындағы байланысты нығайту, рухани тәрбиеге басымдық беру маңызды. Исламдағы отбасы құндылықтарының негізінде өзара құрмет, сенім, жауапкершілік және сүйіспеншілік жатыр. Қасиетті Құранда: «Олар сендер үшін киім, сендер де олар үшін киімсіңдер» (Бақара сүресі, 187-аят) деп, ер мен әйел арасындағы өзара қолдау мен сүйеніш болу қажеттілігі айтылады.
Қазіргі заманғы қоғамда отбасы құндылықтарын сақтаудың маңыздылығы арта түсуде. Ғаламдық өзгерістер мен технологиялық даму кезеңінде дәстүрлі құндылықтарды ұмыт қалдырмау, ұлттық және діни мұраны сақтау – ұрпақтар сабақтастығын жалғастырудың басты шарты. Сондықтан, отбасы институтын нығайту, балаларға дұрыс тәрбие беру және үлкендерді құрметтеу әрбір мұсылманның міндеті болып табылады. Отбасы – баланың алғашқы тәрбиелік ортасы. Ана мен әке өз баласына тек дүниелік білім ғана емес, дін ілімін, әділеттілікті, шыдамдылықты және қайырымдылықты үйретеді. Баланың жүрегіне алғашқы рет ар-ождан, мейірімділік пен адамгершілік сабақтары отбасында беріледі. Осылайша, бала өз өмір жолында қиыншылықтарға төтеп беруді, адал болуды және өзгелерге көмектесуді үйренеді. Исламның ұстанымдарына сәйкес, ата-аналар өз балаларына тек дін ілімін ғана емес, сондай-ақ, ар-ождан, қайырымдылық, әділеттілік, ынтымақ және өзара сыйластық секілді адамгершілік қасиеттерді үйретеді. Мұндай тәрбиенің арқасында жас ұрпақ заманауи қоғамда қиыншылықтарға төтеп беріп, рухани, әлеуметтік және мәдени құндылықтарға негізделген өмір сүруге мүмкіндік алады. Жүсіпбек Аймауытов «Баланы бұзуға, түзеуге себеп болатын бір шарт – жас күнде көрген өнеге» дейді.
Қазақ халқының салт-дәстүрі мен даналығында отбасы ерекше орын алады. «Әке – асқар тау, ана – бұлақ, бала – жағасындағы құрақ» деп жатамыз. Отбасының берекесі, оның ынтымағы мен өзара түсіністігі арқылы ғана қоғамдағы бейбітшілік пен тұрақтылық қамтамасыз етіледі. Отбасында қалыптасқан рухани негіз бен адамгершілік құндылықтар қоғамның дамуына, ел болмысының сақталуына тікелей ықпал етеді. Исламдағы отбасы құндылықтары – рухани тәрбиенің, адамгершіліктің және өзара сүйіспеншіліктің негізі. Құран аяттары мен Пайғамбарымыз хадистерінде отбасының маңыздылығы айқын көрсетілген. Ата-аналарға жақсылық жасау және бір-біріне жанашырлық таныту – мұның бәрі отбасының берекелі өмір сүруінің кепілі. Отбасы – әрбір адамның жүрегіндегі мейірімділік оты, сол оттың нұрымен өмірге үміт пен ынтымақ арта түседі. Оның беріктігі мен тұрақтылығы қоғамның рухани және әлеуметтік тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Диас БАЙЖІГІТОВ,
Ақмола облыстық «Науан Хазірет»
мешітінің наиб имамы, теолог.
