Облыстық «Арқа ажары» газетінің үстіміздегі жылғы 21 қараша күнгі кезекті санында «Масқара!» айдарымен берілген «Бешбармақ немесе көнбіс қазақты тағы бір қорлау» деген тақырыппен берілген журналист Байқал Байәділовтың мақаласын оқып, өте дұрыс қозғалған мәселе екен деп іштей құптағанмын.
«Бешбармақ» қазақтың сөзі емес екендігі ешбір дау туғызбаса керек-ті. Сөзіміз дәлелді болу үшін кейбір басылымдарда бұл туралы қалай жазылғанын келтіре кетейін. Бәріміз де орысша білеміз ғой, сондықтан, сол жазылған күйінде келтірейін. Тіл білгірі Даль былай деп жазады: «Бешбармак – мясо у башкиров и киргизов, в переводе пятипалое (блюдо) вареное и крошеное мясо, обыкновенно баранина, с прибавкою к навару муки, круп, едят горстью». Шынында да қырғыздар осы күнге дейін бұл тағамды «бешбармак» дейді, ал башқұрт халқы «биш-бармак» дейді, қазақ аналогы (ұқсасы) – ет (мясо по казахский). Тағы да бір тіл маманы Ефремова: «Бешбармак – национальное кушанье тюркских народов, приготовленное из мелко нарубленной баранины с добавлением кусочков пресного теста и сваренное в бульоне» дейді.
Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін өзіміздің Қазақстанға белгілі ғалым, Қазақ тағамтану академиясының президенті, академик, жасы сексеннің бесеуіндегі Төрегелді Шарманов ағамыз қорытындылағандай: «Қазақтың етін «Бешбармақ» деп атаған адамға қатты ренжимін. «Бешбармақ» біздің сөз емес, бұл бізге сырттан мазақ ретінде енген сөз. «Бешбармақ» деген атау қазақ ұлты екенімізді көрсетпейді, қайта рухын төмендетіп тас-тайды» дейді. Міне, құрметті оқырман «бешбармактың» қазақ сөзі емес екеніне көзің жетті ме? Қазақта «беш» деген сөз жоқ, тек «бес» қана бар.
Бұл сөздің қаныңды қайнатып, намысыңа тиетіні түркі тілдес халықтың сөзі болған соң және Көкшетаудағы асхананың маңдайшасына жазылған соң «қазақ етті бес саусағын салып, қолымен жейді» деп жарнамалап, ырсия күліп, жымсия сықақтап, мазақтап тұрғандай болып көрінеді. Тіпті, «Бешбармак» сөзі ұнап тұрса алдына «башкирская кухня» немесе «киргизская кухня» деп жазып қойсын. Тек, қазақтан аулақ…
Совет ХАМИТҰЛЫ.
Көкшетау қаласы.
