Осыдан біраз бұрын ел газеті «Егемен Қазақстан» менің жүректен шыққан бір жырымды басты. Бір демде, бір тыныста жедел жазылған сол жыр менің жүрек сөзім, ақ адал пайымым еді. «Нұрлы жол» деп аталған ол жырым мынау еді:
Нұрлы жолға енді, міне, түсті елім,
Қолына алып жасампаздық істерін.
Көрмегенде көз де соқыр, жүрек жоқ,
Арқалады Елбасымыз ғасырлардың жүктерін.
Жалғыз өзі ашты әлемнің есігін,
Тербетуде болашақтың бесігін.
Келер ұрпақ мақтанышпен айтады,
Назарбаев Нұрсұлтанның есімін.
Мына заман неткен ғажап ертегі,
Жастық шағым қайта айналып келсе еді.
Қазақстан, Ғажапстан – туған ел,
Мақтан етем, қуат көрем мен сені!..
Түсінген, көкірек көзі ояу жанға осы жырымда бәрін айттым-ау деп пайымдаймын. Десек те, қасиетті тәуелсіздігіміздің 25 жылының ішінде Ұлы Көшбасшымыздың бастауымен жүріп өткен ғасырға бергісіз уақытымызды таразы басына тартып, салмақтап көрелік. Мен осы қаланың байырғы тұрғынымын. Облыс орталығына 1970 жылы келгенімде Целиноград шағын ғана шаһар болатын. Қазағы аз, қазақтығы кемшін, тыңның туын көтерген, сол діл қай жерге барсаң сақталған және де көрініс беріп, күре тамыр қанындай лүпілдеп тұратын мекен еді.
Әлі есімде, 1990 жылдардың аяғында «Қазақ әдебиеті» газеті сол жылдарғы Целиноград облыстық Советі атқару комитетінің төрағасы, марқұм Қайреден Кәрібаев ағамыздың сұхбатын басты. Мақалада қаламыздың Астана болуға қатысты мүмкіндіктері сөз болды. Құмарта, таңдана оқыдық. Біз үшін бұл бір ертегідей көрінген. Енді сол ертегідей елестеген түсіміз ақиқатқа айналып, әлемнің сұлу да сымбатты Астана атты ару қаласына айналды.
Өз басым әлі түс көріп жүргендеймін. Осындай әлемді таңдандырған Астана салу Елбасының бірінші ерлігі еді. Тәуелсіздіктің шапағын шашып таңы атып келе жатқанда, Президентіміз ел дербестігіне сын болған 20 сынақтан жас мемлекетімізді ерлікпен, кемеңгерлікпен өткізе бастады. Бұл ұлы көшбасшылықтың жеңіп шыққан 20 сынағының бірі Қазақстанның заңды рәсімделген және халықаралық мойындалған мемлекеттік шекарасының болмауы еді. Сол себепті, жас мемлекет түрлі трансұлттық қауіптер мен геосаяси қатерлер алдында аса қауқарсыз еді. Көпұлтты мемлекеттің өз тәуелсіздігінің алғашқы қадамдары жасалмай жатып-ақ күйреуі мүмкін болатын. Осы тұста халықаралық беделге ие сарапшылардың басым бөлігі елімізді өңірлік белгісі бойынша бөлініп кеткен мемлекеттің тағдыры күтіп тұр деп болжай бастағаны есте. Елбасымыз елдің аумақтық тұтастығын сақтау үшін мемлекеттік шекараны халықаралық құқықтық нормаларға сай бекітіп, заңды түрде рәсімдеуге данышпандықпен жетекшілік етті. Жағырапиялы жағынан көрші орналасқан Қытай мен Ресей секілді алып державалармен және Өзбекстан, Қырғызстан, Түркімения сынды түркі тілдес жас мемлекеттермен шекара сызығын анықтап, бекітіп алу тым оңай жұмыс емес еді. Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың кемеңгерлігі мен келешекті болжай алатын даналық қасиеттерінің және аса үлкен ғаламдық беделінің арқасында ұзақ та тынымсыз еңбектердің нәтижесінде Қазақстанның мемлекеттік шекарасы толығымен заңды түрде рәсімделіп, толық жабдықталды. Қазір Қазақстанның шекаралық әскерлерінің бақылауында 14 мың шақырымнан астам аумақ бар. Мысалға, Ресеймен шекарамыз 7200, Өзбекстанмен шекара 2150 шақырым, Қытаймен шекара 1740 шақырым, Қырғызстанмен шекарамыз 1050 шақырым да, Түркіменстанмен шекара 400 шақырымды алып жатыр. Сол ерлік пен жасампаздық 25 жыл бойына сәтті жалғасып, Қазақстан өз Ұлт Көшбасшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың арқасында жаһанға танымал, мәртебесі биік мемлекетке айналды. Мұны көрмеу, сезінбеу, бағаламау мүмкін емес. Қазірде жер-жерлерде мемлекеттік шекараны қорғаудың жаңа технологиялары енгізіліп, шетелдіктердің кіру-шығуын бақылайтын біртұтас ақпараттық жүйе қауіпсіздігін, Қазақстан Республикасының шекаралары мен мемлекеттік егемендігінің сақталуын қамтамасыз ететін берік жүйе құрылды. Жас мемлекетімізге сол жылдары қатер болған екінші сынақ-қуаты жөнінен әлемдегі төртінші ядролық арсеналдың болуы мен Семей полигонының проблемалары еді. Өз тәуелсіздігін жариялаған Қазақстан әлемдегі төртінші ядролық қару арсеналына ие болғаны мәлім. Адамзатқа ажал әкелетін бұл мұра сөз жоқ, еліміздің ұлттық қауіпсіздігіне үлкен қатерлер тудыруы мүмкін еді. Көреген Көшбасшымыз тәуелсіздіктің таңы атқан алғашқы жылдарда-ақ мұны ақыл таразысына сала білді. Қазақстанның әлемдегі ұлы державалардың геосаяси мүдделерінің тұтқыны болмауы үшін көп кешіктірмей елдегі ядролық қару мәселесін шешу керек болды. Елбасының жетекшілігімен Қазақстанның болашақ саясатының негізін қалаған алғашқы қадам 1991 жылы тамызда Семей ядролық полигонын жабудан басталды. Ядролық арсеналды шығару бо-йынша өз міндеттемелерін орындағаннан кейін еліміз ядролық қару арсеналын жойып, бұрынғы әскери өндірістерді конверсиялау жұмыстарын шешуге кірісті. Сонымен, кемеңгер Көшбасшымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың тікелей басшылығымен 1993 жылдың 13 желтоқсанында Қазақстан Республикасының сол кездегі Жоғарғы Кеңесі Ядролық қаруды таратпау жөніндегі келісімді ратификциялады. 1994 жылдың 14 ақпанында Қазақстан МАГАТЭ мүшелігіне өтті. Осы кезеңде кепілдіктер туралы келісімге және оған қосымша хаттамаға қол қойылды. Елбасымыздың жеке нұсқауымен 2006 жылғы 8 қыркүйекте Семейде осы өңірде ядролық қарудан бос аймақ құру туралы келісімге қол қойылды. Аталған келісім шеңберінде Қазақстан ядролық қауіпсіздікті бекіту, ядролық материалдардың таралуының алдын алу және ядролық лаңкестікпен күрес бойынша іс-қимылдың өңірлік жоспарын әзірледі. Соңғы жылдары Қазақстан көтерген бастамалардың қатарында ядролық қаруды горизонтальды және вертикалды тартпау туралы жалпыға ортақ жаңа, әмбебап келісім әзірлеу, ядролық қарудан бос аймақтарды заңды түрде бекіту және аймақтарға қатысушы елдерге қауіпсіздік кепілдіктері мен преференциялар беру, МАГАТЭ аз байытылған уранның Халықаралық Банкін өз аумағында орналастыруға мұқият дайындалу да болды. Елбасымыздың жеке өзінің бастамасымен Біріккен Ұлттар Ұйымы Семей полигонының жабылған күнін, яғни, 29 тамызды ядролық сынақтарға қарсы іс-қимылдың халықаралық күні деп жариялады. Дана Көшбасшымыздың бұл бағыттағы жігерлі де көрегендік жұмыстары таяуда болған Вашингтон Саммитінде жалғасын тауып, ондағы Елбасының Әлем. ХХІ ғасыр. Ядролық қауіпсіздік Манифесін Біріккен Ұлттар Ұйымы бүгінде өзінің негізгі құжатына айналдырып отыр.
Қазақстанның сыртқы саясаттағы өз Президентінің жетекшілігімен жүргізіп отырған дана саясатының ендігі бір жемісі мен жеңісі ретінде Қазақстанның БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшелігіне қабылдануы екені рас. Бұл жетістікті әр қазақстандық, кез-келген қазақ баласы, елім деген ері білуі, бағалауы керек. Қысқасы, Президентіміз
Нұрсұлтан Назарбаевты тәуелсіз қазақ елін Азияның айтулы да айбарлы азулы барысына айналдыра алған алып мемлекеттің кемеңгер Көшбасшысы ретінде ғана біліп, танымымыздың осы деңгейден ғана шектеліп қалуын өз басым дұрыс деп есептемеймін. Керісінше, тұңғыш Президентіміздің планетарлық деңгейдегі биіктерге самғап көтеріле алған, әлемдегі санаулы тұлғалардың бірегейі екенін мақтан тұтуымыз және тағдырымызға мың алғыс айтуымыз парыз.
Саналы қазақ баласы үшін бұл оның ғұмырына жасампаздық жігер мен от берер қайнар дер едік. Әлгінде Қазақстан тәуелсіздігінің таңы атқанда елдің алдынан шыққан 20 қатерлі сынақтар жа-йында, оны Елбасымыздың кемеңгерлік еңбектерінің арқасында қалай жеңгенімізді шамалап айттық. Президентіміз сол жылдарда Қазақстанның өз Қарулы Күштерін құруға, елдегі криминогендік жағдайдың нашарлауы мен ұйымдасқан қылмысты ауыздықтау, Кеңестік жүйеден мұраға қалған ескірген заңнамалық базаны жаңартуға, өз тиімізсіздігін таныта бастаған мемлекеттік басқарудың әкімшіл-әміршіл жүйесінің тиімсіздігін жоюға, жаңа мемлекеттік саясаттар құруға, кеңестік Үкімет құлағаннан соң экономикадағы қалыптасқан, өнеркәсіптік кәсіпорындардың тоқтауымен және қирауымен, ауыл шаруашылығының құлдырауы, ауыл шаруашылығы жерлерінің ауқымды көлемде істен шығуымен, елдегі қаржы-ақша жүйесінің күйреуі және валюталық-алтын сақтық қорларының болмауымен, республикадағы сол жылдарғы гиперинфляциямен, ақшаның шапшаң құнсыздануымен кемеңгерлікпен күрестер жүргізді. Елбасымыздың басқаруымен осы 25 жылдың шеңберінде атқарылған ұлан-ғайыр жұмыстардың нәтижесінде Қазақстан ғаламның дамыған 30 елінің қатарына қосылмақшы. Елбасымыз сол жылдарда осы жасампаздық жұмыстарымен қанаттастыра Каспий теңізінің құқықтық мәртебесін реттеумен мұнай-газ кен орындарының ел мүдделеріне сай игерілуін де қолға алып, бұл салаларда да жеңістерге жетті. Осы жылдарда халықтың шет елдерге тұрақты тұруға жаппай кетуі мен ел ішіндегі теріс көші-қон балансы да реттелді. Қазақстандықтар өмір сапасына қол жеткізіп, медицина қарыштап дамыды. Бүгінде елімізде жүректі, бауырды ауыстырып салу оталары сәтті жасалуда. Ұлтаралық шиеленістер мен этносаралық қақтығыстар қаупі мүлдем сейіліп, Елбасының бастамасымен құрылған Қазақстан халқы Ассамблеясы жемісті жұмыс істеуде, оның тәжірибесін барша әлем танып, үйренуде.
Айта берсек, тәуелсіздігіміздің өзіміз тойлағалы отырған 25 жылының ішінде Елбасымыз ғасырға бергісіз еңбектер жасап, елді индустрияландырудың екінші бесжылдығының міндеттеріне бастауда. Елбасымыздың бес институционалдық реформасы және оны іске асыратын 100 нақты қадам жоспарлары ел игілігін еселей түсуде. Ендеше, әр қазақ, әрбір қазақстандық Елбасы секілді ұлы реформаторды, кемеңгер Көшбасшыны берген тағдырға мың да бір алғыс айтулары керек!
Смағұл РАХЫМБЕК,
жазушы, Қазақстан Республикасының мәдениет қайраткері.
Астана.
