Тағдыр.., билік еркіндігін шектеген,
Ғарыш жаққа олар босқа кетпеген.
Бақыт, бағың керек емес маған да,
Қолы кеше Жұматайға жетпеген.
Өткен күндер көз алдымда көлбеген,
Сағыныштың саздарымен тербеген.
Пәтеріңді, қызметіңді неғылам,
Қасым менен Жұматайға бермеген.
Құлазумен Кеңсай жаққа қарадым,
Іздегенмен таппай өтіп барамын.
Ұлт бақытын таба алмадым шарқ ұрып,
Бәлкім түбі, сен табарсың, қарағым.
Жадымда әлі алыс қалған кез де ескі,
Сезіп өстім тірі пенде сезбесті.
Он алтымда мөлдіреген қыз болып,
Бақыт маған бір-ақ рет кездесті.
Ол ақырын ұзай берді қасымнан,
Ұзай берді…іздеп келем жасымнан.
Маған қайтып жолықпады сол бақыт,
Жан-жағына шуақ болып шашылған.
Елес болды сан сәулелі шақтарым,
Бәрін жиып көкірегімде сақтадым.
Сыйлар едім о, адамдар, сендерге,
Бақытты іздеп жер бетінен таппадым.
Өмір – майдан, шатыласың, шатасың,
Тағдыр жолы…кетіп бара жатасың.
«Бақытты бол, бақытты бол, балам» – деп,
Шалдар маған беріп жатты батасын.
Ащысын да, тұщысын да татасың,
Жазықсыздан таяқ жеп те жатасың.
«Өмір жолың ұзақ болсын, балам» – деп,
Әжелерім беріп жатты батасын.
Түп-түзу деп айта алмаймын жолдарым,
Қара қайғы көкірегімді торладың.
Адамдарға тек жақсылық тілеген,
Қалқам неге мен бақытты болмадым?
Ойша шолып өмірімнің жолдарын,
Сырлас болған дарындарды қолдадым.
«Бақытты бол» деді маған қанша адам,
Қалқам неге, мен бақытты болмадым?
Қиял шіркін қияларға шарқ ұрды,
Ұстап өттім әдет, ғұрып, салтымды.
Бақытсыздық себебін сен сұрасаң,
Бақытты деп кім айта алар халқымды.
Бір аңыздан құралады бір аңыз,
Бақытсыздық себебін сіз сұраңыз.
Бақытты деп кім ойлайды мына қыз,
Не сыйлайды білесіз бе мына күз?
Құйтырқылау сұрақ қойды, қағытты,
Дарынсыздар бар билікке жағыпты.
Туған елі болса егер бақытсыз,
Шын ақындар бола алмайды бақытты.
Өтті бастан қанша көктем, қанша ақпан,
Тіршілік бұл құлазытқан, шаршатқан.
Жұматайды оқығандар біледі,
Биікпіз біз байлық пенен мансаптан.
Уақыт түбі барлығынан шектейді,
Осы бір ой көкейімнен кетпейді.
Бір-ақ рет берілетін өмірде,
Бақытыңның қолы маған жетпейді.
Түркістан
О, Түркiстан, шапағат бер, cабыр бер,
Сары даладан бақыт iздеп сабылды ел.
Сағым басқан қырда жатқан елеусiз,
Менi мұңға батырады қабiрлер.
Қабiрлерiм, өткен ғасыр, өткен күн,
Тарихы ол кеше өмiрден өткеннiң.
Мен қайғысын болмысыммен сезiнем,
Иесiнiң сандықтағы шекпеннiң.
Қандай ойға бастамайды мына қыр,
Қабiрлерге бәйiт арна, дұға қыл.
Еркектерге жылау қылмыс болса да,
Айдалада ағыл-тегiл жыла бiр.
Бәйiт арна, құрбандық шал, дұға қыл,
Дұға қыл да, жүрегiңмен жыла бiр.
Қабiрлерге қамқор Ана секiлдi,
Аруағымды қымтап жатқан мына қыр.
О, Ата жұрт, шапағат бер, сабыр бер,
Сахарадан бақыт iздеп сабылды ел.
Сағым басқан қырда жатқан елеусiз,
Менi мұңға батырады қабiрлер.
ШҮБЕРЕК
Тым алыста қалған сол үмiтi едiм солардың,
Адам көркi шүберек, шүберекке орандым.
Бақ пен тақтан сен түгiл патшалар да жеңiлген,
Үш-төрт кездей шүберек әкетерiң өмiрден.
Байлық жақсы-ау, бiрақ та, ойлан-ойлан жас ұрпақ,
Өнерiне елiңнiң қарамашы тосырқап.
Көңiлiңде не барын бiле бермен сенiң мен,
Бiзден бұрын өткеннiң бәрi ажалдан жеңiлген.
Бар өмiрi адамның шүберекке тәуелдi,
Шүберектен тiгiлген портфелiм де әуелгi.
Неге, неге ұзадым бұлыңғырлау бүгiннен,
Шүберектен алғашқы иткөйлегiм тiгiлген.
Адам көркi шүберек, шүберекке орандым,
Жанарыңнан үзiлер бiр тамшы жас болармын.
Екi-ақ сөзбен бағалар, қайран асыл ағалар,
Шүберекке оранып талай жайсаң жоғалар.
Кетiп жатыр ар жаққа,толқын-толқын қайық боп,
Үш-төрт кездей сұрыппен жайсаңдарым ғайып боп.
Кетiп жатыр, кетедi үш-төрт кездей сұрыппен,
Қазақ дейтiн ұлы жұрт тастап кеткен ғұрыппен.
Парығына жете алдым, лақаттың ба ненiң мен,
Кетедi адам үш-төрт кез аппақ түстi кебiнмен.
Мұзды шайна, отты жұт, шыдамасаң шоқты аса,
Ел деп соққан бейкүнәм талып барып тоқтаса.
Естiлмесе кеудемнен жүрегiмнiң дүрсiлi,
Шүберекке оранып кетiп қалсам бiр күнi.
Кешiрiңдер қайран ел, қардай аппақ арым бар,
Шүберектi көргенде менi де еске алыңдар.
Қоңыр
Қоңыр ұл ем, қоңыр үйде ержеткен,
Қоңыр ырғақ жүрегімді тербеткен.
Қыратында гүл теретін қоңыр қыз,
Қалды артымда қоңыр ауыл, қоңыр күз.
Түсіме еніп қоңыр күз бен қоңыр қыз,
Өмір өтті сол бір қоңыр өңірсіз,
Сырқыратты сай-сүйекті қоңыр сыз,
Өмір өтті қоңыр қызсыз, көңілсіз.
Қоңыр жолдар алып кетті жыраққа,
Жауап бермей мұңлы қоңыр сұраққа.
Үнсіз қарап аққан қоңыр бұлаққа,
Қоңыр кеште қоңырайсам… жұбатпа.
Қоңыр өлең, қоңыр ауыл, қоңыр ән,
Қоңыр бала табиғатын қорыған.
Қарапайым қоңыр ақын үлгі боп,
Салқын самал көзін сүрткен сүлгі боп.
Қарай-қарай кеткен қоңыр далаға,
Қоңыр таулы сол бір қоңыр қалаға.
Бойымызда жылуы ескі күпінің,
Құдыретімен ананың ақ сүтінің.
Майын пісіп ескі қоңыр күбінің,
Қоңыр жырдың тереңдігін түбінің.
Қоңыр кеште қызыл гүлге жусаны ық,
Қара кемпір қарап тұрған күн салып.
Сырт айналған қоңыр шалы көз сүртіп,
Қоңыр бала алыс кетті сөз түртіп.
Қоңыр қойлар қыркүйекте күйектеп,
Жылдар өтті қоңыр мұңдар иектеп.
Қайран шешем жатқан қоңыр молаға,
Қарай жүрсін айтшы қоңыр балаға.
Түсінгені, ұға алғаны қай кісің,
Оралмаған қоңыр бала қайғысын.
Қасымхан Бегманов.
