Өркениетті елдердің барлығы ел болашағын білімді, зерделі ұрпақпен сабақтастырады. Себебі, ұлағатты ұрпақ – ұлт болашағы екендігі айқын. Мемлекетіміздің басты міндеттерінің бірі бәсекеге қабілетті және білімге бағытталған оқушыны тәрбиелеу болып табылады. Мемлекет тарапынан жас ұрпаққа сапалы білім, саналы тәрбие беру мақсатында білім саласына зор көңіл бөлінген. Ақмолалық педагогтар осы зор жауапкершілікті жіті ұғынып, жаңа оқу жылына үлкен жауапкершілікпен, тың серпінмен келді. Бүгінгі 1 қыркүйек – Білім күні, облыстың 542 мектебіне 136 мыңнан астам оқушы барады, олардың 15063-і бірінші сынып оқушылары.
Биылғы жаңа оқу жылында Қазақстан Республикасының бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің стандарты мен үлгілік оқу жоспарларына енгізілген біршама өзгерістер бар. Атап айтар болсақ, бірінші қазақ тілді сыныптарда тек ана тілінде білім алатын болады. Орыс тілі пәні екінші сыныптан, ал ағылшын тілі үшінші сыныптан бастап оқытылады.
2022 жыл елімізде Балалар жылы аясында өтуде. Балалар жылында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жарлығымен бекітілген, Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен қарастырылған іс-шаралар жоспары жүзеге асырылуда. Ақмола облысында балаларды қолдаудың жеті бағыты бойынша іс-шаралар жоспары жүзеге асырылуда. Балалар жылы бойынша өңірлік штаб, мемлекеттік органдар мен үкіметтік емес ұйымдар өкілдерінің қатысуымен спикерлер пулы жұмысын жүйелі түрде жүргізуде. 2022 жылдың бірінші жартыжылдығында облыстың аудандары мен қалаларында әртүрлі форматтағы 1700-ге жуық ірі ауқымды іс-шаралар ұйымдастырылды, онда 480 мыңнан астам бала қамтылды.
Ақмола облысында 35 мыңнан астам баланы қамтыған 610 мектепке дейінгі білім беру ұйымы жұмыс істейді. Өткен жылы 1122 орынға арналған 14 мектепке дейінгі ұйым ашылды, 39 балабақша бөбекжайға ауыстырылды, бұл 2 жастан 6 жасқа дейінгі балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен 85,1 пайызға дейін қамтуға және 3 жастан 6 жасқа дейінгі балаларды қамтуды 100 пайызға сақтауға мүмкіндік берді. Биылғы жылдың аяғына дейін 1240 жаңа орын құру, сондай-ақ, 10 балабақшаны бөбекжайға ауыстыру жоспарлануда, бұл 2 жастан 6 жасқа дейінгі балаларды қамтуды 85,4 пайызға дейін арттыруға және 3-тен 6 жасқа дейінгі балаларды қамтуды 100 пайызға сақтауға мүмкіндік береді. Мектепке дейінгі білім беру ұйымдары желісінің дамуы аясында мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуға қойылатын талаптар да түбегейлі өзгереді. Осы салада көрсетілетін қызметтердің сапасына назар аудару қажет.
Ағымдағы жылы қолданыстағы стандартқа және балалардың тілін дамыту, кітап оқу, математика негіздеріне оқыту бойынша күнделікті жұмысты қарастыратын үлгілік оқу жоспарларына өзгерістер енгізілді, балаларға қазақ халқының ұлттық құндылықтарын, Отанға деген сүйіспеншілікті сіңіру бойынша тәсілдер белгіленді. Балалардың мектепке дейінгі ұйымдарда болу қауіпсіздігіне қойылатын талаптар арттырылады, балаларға инклюзивті білім беру үшін жағдайлар жасалады. Өскелең ұрпақтың білімін қалыптастыру бойынша белсенді жұмыс жүргізілуде.
Жаңа оқу жылында облыстың 542 мектебіне 136 мыңнан астам оқушы келеді, олардың 15063-і бірінші сынып оқушылары. 542 мектептің 350-і шағын жинақты мектеп болып табылады. Қала және ауыл мектептері арасындағы білім берудегі алшақтықты қысқарту, жаңа оқу жылынан бастап ауыл балаларының сапалы білім алуына қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін облыста шағын жинақталған мектептерді тірек мектептерге біріктіру жолымен «Тірек мектебі – магниттік мектептер» кешенінің» пилоттық жобасын іске асыру жоспарлануда, оған 20 мектеп кірді.
Білім сапасы білім беру саласындағы негізгі мәселелердің бірі болып табылады, 2021-2022 оқу жылының қорытындысы бойынша ол 60,8 пайызды, бұл ретте, қалалық жерлерде 61,2 пайызды, ал ауылдық жерлерде 60,5 пайызды құрады. 11 сыныптың 4617 түлегінің 270-і «Алтын белгі» төсбелгісін және 279-ы үздік аттестатқа ие болса, 1354 түлек қазақстандық жоғары оқу орындарына грантқа түсті, бұл 36 пайызды құрайды, оның 166-сы «Алтын белгі» төсбелгісінің иегерлері. Өткен оқу жылы халықаралық және республикалық деңгейдегі айтулы және оқиғаларға толы жыл болды, бұл біздің республиканың білім беру кеңістігіне кіруіміздің айқын дәлелі болып табылады. Оқу жылының қорытындысы бойынша біздің оқушыларымыз республикалық, халықаралық олимпиадаларда және ғылыми жобалар конкурстарында 80 медаль жеңіп алды, оның ішінде 17 алтын, 25 күміс, 38 қола медаль бар. 2021-2022 оқу жылының қорытындысы бойынша облыс әкімі Ермек Маржықпаевтың қатысуымен «Сұңқар» қала сыртындағы лагерінің базасында дарынды балалармен кездесуі өтті, сондай-ақ, «Алтын белгі» төсбелгісінің 270 иегеріне құрмет көрсетіліп, қатысушыларға ақшалай сертификаттар табыс етілді.
Оқушылардың білім сапасы педагогтардың кәсіби шеберлігіне тікелей байланысты. 2022-2023 оқу жылының ерекшеліктері білім беру ұйымдарының бірінші басшыларын ротациялау және педагогтарды жаңа тәртіп бойынша қабылдау болып табылады. Биыл мемлекеттік білім беру ұйымдарының 52 басшысы ротациялануға жатады. Ротация жөніндегі комиссия отырысының қорытындысы бойынша 41 басшыны ротациялау туралы шешім қабылданды. Оның 2-еуі ротациядан бас тартуға байланысты жұмыстан шығарылды. Педагогтарды жұмысқа қабылдау кезінде айқындық пен ашықтық мақсатында Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі мемлекеттік білім беру ұйымдарының педагогтарын лауазымға тағайындау, лауазымнан босату тәртібін бекітті.
Ағымдағы жылдың басынан бастап конкурс бойынша 380 педагог қабылданды. Қазіргі уақытта бұл процедура жалғасуда. Облыстың білім беру жүйесінде барлығы 36094 адам жұмыс істейді. Педагогикалық қызметті 22 мыңнан астам педагог жүзеге асырады.
Кәсіби ұжым жасақтау және мектепте білім алу үшін қолайлы орта қалыптастыруға үлкен мән беріледі. Облыста 2021 жылдан бастап білім беру ұйымдарының басшыларын аттестаттау жүргізіледі, оның нәтижелері бойынша 30 пайыздан 100 пайызға дейін қосымша ақы төленетін біліктілік санаттары беріледі. Облыстың 770 мемлекеттік білім беру ұйымдарында жаңа жүйе бойынша 145 басшы және 397 басшы орынбасары аттестаттаудан өтті.
Білікті педагог кадрлардың тапшылығы проблемасын шешу, оның ішінде мұғалімдерді ауылдық жерлерде бекіту үшін облыстық бюджет қаражаты есебінен жоғары педагогикалық білім алу үшін мемлекеттік білім беру гранттарын бөлу практикасы жалғасуда. Қазіргі уақытта облыс әкімінің гранты бойынша 400 адам оқиды, 2022 жылы бітіргендер 100 маманды құрады, оларға облыс мектептеріне жолдама берілді. Сонымен қатар, жазғы кезеңде білім беру ұйымдарына 180 маман келді. Жаңа оқу жылында мемлекеттік білім беру ұйымдарының бірінші басшыларын ротациялау, педагогтерді конкурстық негізде қабылдау және тұтастай алғанда педагогтердің біліктілігін арттыру курстарына жіберу, білім алушыларды семинарлар өткізу арқылы олардың кәсіби қасиеттерін жақсарту жөніндегі жұмыс жалғастырылатын болады.
Ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар балалардың құқықтарына қысым жасалмауы тиіс. Облыста осыған қажеттілігі бар 11 395 бала, оның ішінде мүгедектігі бар 1643 бала бар. Бұл балаларды қолдау мақсатында облыста 28 арнайы білім беру ұйымы жұмыс жүргізуде. Осы санаттағы балалармен жұмыс істеуге қосымша биыл 6 инклюзияны қолдау кабинетін ашу жоспарланған. 21 маусымнан бастап Жақсы ауданының Жаңа Қима орта мектеп базасында осындай кабинет жұмысын жүргізеді. 1 қыркүйектен бастап Біржан Сал және Жарқайың аудандарында балаларға көмек көрсететін арнайы кабинеттер болады.
«Инклюзивті білім беруді қолдаудың ресурстық кабинеттерінің желісін кеңейту» бойынша іс-шаралар жоспарына сәйкес 2023 жылға 304,5 миллион теңге сомасына тағы 29 инклюзивті білім беруді қолдау кабинетін ашу жоспарланған. Бұл бағыттағы жұмыс жалғасатын болады.
Балалардың құқықтарын қорғау – мемлекеттік органдар мен азаматтық сектор күн сайын өзара әрекеттесетін тұтас блок. Ақмола облысы әкімінің өкімімен болып табылады. Балалардың құқықтары жөніндегі уәкіл баланың құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуы жөніндегі өтініштерді, жергілікті атқарушы органдар мен басқа да ұйымдар тарапынан жасалатын әрекеттерге немесе әрекетсіздікке шағымдарды қарайтын болады. Сондай-ақ, уәкіл балаларды қорғау және қорғау саласындағы проблемаларды шешу жөніндегі заң жобаларын ілгерілетуге қатысатын болады. Басқарма тарапынан осы бағытта мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс арқылы үкіметтік емес ұйымдармен бірлесіп жұмыс атқарылуда. Қазірдің өзінде облысымызда кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың алдын алуға бағытталған әлеуметтік-құқықтық қызметтер көрсету бойынша жоба жұмысы жүргізілуде. Жобаға 100-ге жуық оқушы мен олардың отбасылары тартылған.
Ағымдағы жылдың сәуір айынан бастап қиын өмірлік жағдайға тап болған балаларды әлеуметтік-психологиялық-педагогикалық сүйемелдеудің кешенді жүйесін қалыптастыру бойынша жоба жүргізілуде. Бүгінде жоба аясында 51 балаға көмек көрсетілді.
Балалардың жан-жақты дамуы үшін қосымша білім беру үлкен маңызға ие. Бүгінгі таңда қосымша білім берумен 94 мыңға жуық бала қамтылған. Облыста 20453 баланы қамтитын 51 қосымша білім беру ұйымы жұмыс істейді. Олар жеті бағытты қамтиды: көркем-эстетикалық, сәндік, спорттық, техникалық, жаратылыстану-ғылыми, әлеуметтік-гуманитарлық, туристік- өлкетану, оларда бүгінде үйірмелер мен секциялардың 607 түрі бар. Балалар мектептен тыс ұйымдарға өз қалауы мен қызығушылықтары бойынша барады және айналысады.
2022 жылдың жаз мезгілінде Ақмола облысында «Сұңқар» сауықтыру кешені оқушылардың жазғы демалыс бағдарламалары бойынша жұмыс істеді. Жаз бойы 7 ауысым өткізілді. Бұл орталық заманауи спорт инфрақұрылымымен, жайлы бөлмелермен жабдықталған, сауықтыру мақсатында балалар күн сайын қымыз ішіп, өз денсаулықтарын нығайтуға мүмкіндік алды.
2019 жылы қала сыртындағы 15 балаларды сауықтыру орталығы 7500-ге жуық оқушыны демалыспен және сауықтырумен қамтыса, биылғы жазғы кезеңде 1500-ден астам баланы қамтитын «Сұңқар» сауықтыру кешені жұмысының басталуының арқасында облыста қала сыртындағы балаларды демалыспен қамту көрсеткіші 10 мыңнан асты. Сонымен қатар, «Сұңқар» сауықтыру орталығы жыл бойы жұмыс істейтінін де хабардар еткім келеді. Қысқы және көктемгі кезеңдерде кешен базасында 2000-ға жуық ауыл және қала мектептерінің қатысуымен спорттық жарыстар, мәдени-бұқаралық және туристік іс-шаралар өткізілді. Кешен базасында педагогтар үшін оқыту семинарлары, дөңгелек үстелдер және диалогтық алаңдар өткізіледі. Балаларды қосымша біліммен қамтуды ұлғайту мақсатында мәслихат сессиясының шешімі бойынша 2022 жылға 1 200 миллион теңге бөлінді.
Ақмола облысындағы жетім балаларға арналған ұйымдардағы балалардың құқықтарын қорғау мәселелері, әрбір баланың отбасында өмір сүру және тәрбиелену құқығын іске асыру Облыстың мемлекеттік органдарының ерекше бақылауында. 2014 жылдан бастап облыста балалар үйлерін деинституализациялау саясаты жүргізілуде. Отбасылық тәрбиенің баламалы нысандарын дамыту және әлеуметтік жетімдіктің ерте алдын алу арқасында тәрбиеленушілер саны 600-ден 174-ке дейін қысқарды, бұл соңғы 8 жылда жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған 5 ұйымды жабуға мүмкіндік берді. Осылайша, ағымдағы жылы Ақкөл балалар үйі қиын өмірлік жағдайдағы балаларды қолдау орталығына айналды. Қазіргі таңда Ақмола облысында 1552 жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар тұрады. Әрбір баланың отбасында тәрбиелеу құқығын іске асыру барлық мүдделі ведомстволардың жұмысындағы басым бағыт болып табылады.
Облыс бойынша техникалық және кәсіптік білім беруді дамыту үлкен маңызға ие. Мемлекет бұл бағытта тиімді шаралар қабылдауда. Ақмола облысында өңір кәсіпорындары үшін жас кадрларды даярлауды 97 мамандық және 165 біліктілік бойынша 32 колледж жүзеге асырады. 17 мың студент немесе 80 пайыздан астам бала тегін оқиды және жаңа оқу жылында мемлекеттік тапсырыс аясында 5800 мектеп түлегі қабылданады.
Мемлекет басшысының тапсырмасына және еңбек нарығындағы қажеттілікке сәйкес техникалық мамандықтар бойынша кадрлар даярлауға басымдық берілетін болады. Қазіргі жағдайда еңбек нарығы динамикалық түрде өзгеріп, жаңа жағдайларды талап етеді. Жастардан басқа білім мен дағдыларды талап ететін жаңа мамандықтар пайда болады. Сондықтан бүгінде колледждердің жұмыс берушілермен тікелей диалогын жолға қою бұрынғыдан да маңызды.
Облыс колледждерінде 450-ден астам кәсіпорынмен ынтымақтастық орнатылған. Колледждер жанынан құрамына 300-ден астам жұмыс беруші кіретін индустриялық кеңестер жұмыс істейді. Студенттерді дуальді оқытумен қамтуды ұлғайту бойынша жұмыс жалғасуда. Бүгінде бұл технология 4 мыңға жуық студентті қамтитын 29 колледжде енгізілген. «Тыныс», «Алтыналмас АК» акционерлік қоғамдары мен «КАИК», «EurasiaGroup Kazahstan», «НОВОПЭК», «Көкшетау Жолдары», «Көкшетауавтодор», «Регион Строй» сияқты өңірдің ірі кәсіпорындары білім беру бағдарламаларын әзірлеуге белсенді қатысуда.
Сонымен қатар, 24 мемлекеттік колледж кәсіпорындармен қамқорлық туралы меморандумдар мен шарттар жасасты, онда кәсіпорындар өкілдерінің қамқоршылық және индустриялық кеңестерге белсенді қатысуы, студенттер практикасын және кәсіпорындар базасында педагогтердің тағылымдамасын ұйымдастыру, колледждерді жабдықтармен жарақтандыру көзделген.Мамандарды даярлау сапасын арттыруға «Жас Маман» жобасы мүмкіндік берді, соның арқасында облыстың 11 колледжінде заманауи оқыту жабдықтары пайда болды және құзыреттілік орталықтары ашылды. Сондай-ақ, академиялық дербестіктің арқасында колледждерде білім беру бағдарламаларын жұмыс берушілердің, кәсіби стандарттардың, жаңа кәсіптер атласының талаптарына бейімдеу мүмкіндігі пайда болды. Қазіргі кезеңде кәсіптік-техникалық білім беру жүйесін WorldSkills халықаралық қозғалысынсыз елестету мүмкін емес. Бүгінгі таңда WorldSkills стандарттары кадрларды даярлаудың жоғары сапасының көрсеткіші болып табылады. Осы орайда, WorldSkills ұлттық кәсіби шеберлік чемпионаттарының қорытындысы бойынша облыстың командасы ең үздік үштікке кіріп отыр.
Білім жүйесі – адам капиталы мен еліміздің әлеуметтік экономикалық даму бағытының ең негізгі бағыты. Жаңа оқу жылы мен Білім күні қарсаңында облысымыздың білім қызметкерлері мен педагогика ардагерлеріне, ата-аналар қауымына зор денсаулық, шығармашылық нәтижелі жұмыс, әр шаңыраққа бақыт пен амандық тілеймін!
Бейбіт ЖҮСІПОВ,
Ақмола облыстық білім басқармасының басшысы.
