Бронх демікпесі әдеттегі жағдайда аллергиялық сипаттағы ауру болып табылады және белгілі бір адам ағзасының кез-келген затқа-аллергенге сезімталдығының жоғарылауымен байланысты. Сондықтан, бронх демікпесі көбінесе аллергиялық ринит, конъюнктивит, атопиялық дерматит және басқа аллергиялық аурулармен біріктіріледі. Аллергенмен байланыс иммундық жүйенің жасушаларын ерекше түрде белсендіреді. Бұл бронх қабырғаларында демікпеге тән бірқатар өзгерістердің дамуына әкеледі: иммундық жасушалардың жиналуы жүреді, қабыну ісінуі дамиды, бронх қабырғасының тегіс бұлшықет компоненттерінің гиперреактивтілігі байқалады, шырыштың (қақырықтың) өндірісі артады.
Бұл төрт механизм бронх люменінің тарылуына әкеледі, бұл өз кезегінде тыныс алу жолдары арқылы ауаның өтуін қиындатады, тыныс алудың қысқаруына әкеледі.
Бронх демікпесінің белгілері
Демікпенің типтік көрінісі-бронх обструкциясы синдромы (бронх люменінің тарылуы). Тыныс алу жолдары алдымен, негізінен елеулі аллергенмен байланыс арқылы дамиды.
Науқаста құрғақ жөтел болады, тыныс алу қиындайды (негізінен дем шығару кезінде), тыныс алу ысқырықпен бірге жүруі мүмкін.
Шабуыл кезінде адам қорқыныш сезімін және ауаның жетіспеушілігін сезінеді. Егер сіз мәжбүрлі позицияны алсаңыз, жағдай біршама жеңілдейді. Денеңізді алға қарай еңкейтіп, қолдарыңызбен тізеңізге немесе орындықтың шетіне баса назар аударыңыз. Көрнекі түрде кеуде қуысының бөшке тәрізді ісінуі байқалады. Ол терең тыныс алу жағдайында қатып қалғандай көрінеді.
Ауыр жағдайларда қанның оттегімен жеткіліксіз байытылуына байланысты тері көкшіл реңкке ие болады.
Аурудың өршуіне қарай және тиісті дәрілік бақылау болмаған кезде демікпе ұстамалары ерекше аллергенге жауап ретінде ғана емес, сондай-ақ, эмоциялық және дене жүктемесімен, қоршаған орта температурасының күрт өзгеруімен, өткір иістерге жауап ретінде және тағы басқа жағдайда дами бастайды.
Бронх демікпесінің алдын алу
Демікпенің келесі шабуылының дамуын болдырмауға бағытталған алдын-алу шаралары жою режимін сақтау және дәрі-дәрмектерді бақылау болып табылады, бұл дәрігердің дәрілік терапияға қатысты нұсқауларын қатаң сақтау арқылы жүзеге асырылады.
Көптеген жағдайларда бронх демікпесі адамның өмір бойы жүретін ауруына айналатынын түсіну керек. Сондықтан, аурудың белгілері болмаған кезде ремиссия кезеңінде препаратты өз бетінше жою үлкен қателік болып табылады.
Демікпенің атопиялық формалары бар пациенттерге, әсіресе науқас баласы бар ата-аналарға таулы жерлерде немесе теңізге жақын жерде, сондай-ақ, ауа ылғалдылығы төмен климаттық жағдайларда тұру ұсынылады. Қылқан жапырақты иіспен қаныққан. Атмосфера ауру тыныс алу органдарының қабыну процесімен бірге жүретін науқастарға ұсынылады.
Репродуктивті денсаулық
Репродуктивті денсаулық – бұл өте күрделі термин және оны әркім әр түрлі түсінеді. Егер Біз Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы осы тіркесті берген жалпы қабылданған анықтаманы ұстанатын болсақ, онда өмірге ұрпақ әкелу мақсатында жүктілікті жоспарлау толық психологиялық, әлеуметтік және физикалық дайындықты білдіреді. Сонымен қатар, адамның репродуктивті денсаулығы жүктіліктің қолайсыз нәтижесіне, қайтадан бала көтере алмауы немесе сәбидің аурушаң болып дүниеге келуі әсер етуі мүмкін.
Репродуктивті денсаулықты бұзатын факторлар
Ұрпақтардың болу мүмкіндігіне теріс әсер етуі мүмкін көптеген аспектілер бар. Сонымен, репродуктивті денсаулықты сақтауға не кедергі келтіреді:
* жыныстық өмірдің ерте басталуы және оның жағымсыз салдары;
* жыныстық жолмен берілетін инфекциялар мен аурулар;
- моральдық мінез-құлық;
* қоршаған ортаның нашар жағдайы және сапасыз тамақ;
* Генетикалық бұзылулар және гормоналды бұзылулар;
* зиянды тәуелділіктердің көптігі және т.б.
Ер адамның, сондай-ақ әйелдің репродуктивті денсаулығы бала кезінен сақталуы керек. Бұл тиісті дәрігерлердің уақтылы тексерілуін, баланың жеке гигиенасы мен күн тәртібін сақтауды білдіреді. Ерлердегі бедеулікті алкоголизм, стероидты қолдану, тығыз іш киім кию немесе ұзақ уақыт ваннаға шомылу сияқты көптеген факторлар қоздыруы мүмкін.
Репродуктивті кезең
Бұл термин ер немесе әйел өмірінің бір бөлігін білдіреді, соның салдарынан олар дені сау баланы өмірге әкеле алады. Әр түрлі елдерде бұл көрсеткіш әр түрлі есептеледі. Өйткені, оған көптеген статистикалық көрсеткіштер әсер етеді. Алайда, әйел алғашқы етеккірі яғни менопауза басталған кезде, репродуктивті фаза аяқталған кезде ұрпақты болуға дайын деп саналады. Ер адамның оңтайлы жасы 35-40 жас аралығында болмауы керек. Адамның онтогенезі және репродуктивті денсаулық – бір-бірінің ажырамас бөлігі. Бұл факт оның дамуының әр кезеңінде адам өз бетінше немесе оның әсерінен өмір сүру сапасын және өз түрін көбейту қабілетін нашарлатуы немесе жақсартуы мүмкін екендігіне байланысты.
Репродуктивті денсаулық өлшемдері:
Адамның ұрпақты болу қабілетін бағалау үшін жалпы және нақты критерийлердің арнайы жүйесі құрылды, мысалы:
* денсаулық жағдайының нашарлауы;
* биологиялық материалдарды зертханалық зерттеу деректеріндегі өзгерістер;
* жүйелер мен органдардың жұмысындағы ақаулар;
* туу мен өлім-жітімнің статистикалық көрсеткіштерін бағалау;
* бала туу мүмкіндігі жағдайы және т.б.
НАШАҚОРЛЫҚТЫҢ АЛДЫН АЛУ ТҮРЛЕРІ
ДДҰ терминологиясында бастапқы, екінші және үшінші профилактиканы ажыратады. Алғашқы алдын алу міндеті есірткіні қолданудың алдын алу болып табылады. Бұл әдістемесінің төрт негізгі бағыт бар:
* жастар мен жасөспірімдер арасында белсенді тәрбие жұмысы;
* халықты санитарлық-гигиеналық тәрбиелеу;
* есірткінің таралуы мен қолданылуына қарсы қоғамдық күрес;
* әкімшілік-заңнамалық шаралар.
Нашақорлықтың қайталама профилактикасы – бұл психобелсенді заттарды пайдаланатын адамдарды ерте анықтау және оларды емдеу, сондай-ақ, рецидивтердің алдын алу және демеуші терапия жүргізу.
Үшінші профилактиканың міндетіне нашақорлықпен ауыратын науқастарды әлеуметтік-еңбек және медициналық оңалту кіреді.
Есірткіге бейімділік адамның белгілі бір патохарактерологиялық ерекшеліктерімен анықталады. Есірткіні қолдануға бейім жасөспірімдер тұрақсыз, истерикалық сипатқа ие, Әлеуметтік және психикалық нормалардан кез-келген ауытқуларға төзімді, депрессияға бейім, негізгі әлеуметтік талаптарға керісінше бейімделеді.
Нашақорлықтың алдын алу да наркотизация пункттерін белсенді анықтауды көздейді. Жастар ынтымақтастық сезімін дамытады, сондықтан, олар есірткіні топта қолданады. Сонымен, зерттелетін жасөспірімнен оның есірткі туралы “жолдастары” туралы ақпарат алу екіталай. Ол үшін жаңа есірткі тұтынушысының ішкі ортасын фронтальды тексеру әдісін қолдану керек.
Нашақорлықтың алдын алуда балалар мен жасөспірімдер арасындағы санитарлық-ағарту жұмысы маңызды болып табылады. Бірақ, бүгінгі таңда бұл мәселе бойынша консенсус жоқ. Кейбір мамандар оқу жылы бойы мектепте медициналық насихат жүргізуді ұсынады. Басқалары оқу бағдарламасына нашақорлықтың алдын алу курсын енгізу қажет деп санайды.
Наркологиялық қызметтің өкілдері мектептер мен ЖОО-да оқытушыларды масаңдықтың әртүрлі түрлерін анықтаудың қарапайым тәсілдеріне үйрету, жасөспірімдерде осы проблемаға деген сақтықты қалыптастыру бойынша семинарлар өткізуі тиіс. Нашақорлықтың ауыр зардаптарының нақты жағдайлары туралы әңгімелер қажет. Медициналық және әлеуметтік. Сондай-ақ, жасөспірімдердің назарын есірткінің физикалық дамуына, ақыл-ойы мен ұрпақтарына зиянды әсеріне аудару қажет.
Алдын алу шараларында жасөспірімдер наркологиялық қызметі мен ІІМ тиісті бөлімшелерінің, сондай-ақ кәмелетке толмағандар істері жөніндегі комиссиялардың өзара іс-қимылы өте маңызды болып табылады. Полиция қызметкерлері жастарды нашақорлықты тексеруге және емдеуге тартуға ықпал етуі керек. Егер жасөспірім наркологиялық диспансерге барудан жалтарса, психотерапиялық әсерге ұшырамаса және нашақорлар тобының жетекшісі болса, онда әкімшілік шаралар қабылдау қажет.
Қазіргі уақытта, өкінішке орай, медициналық психология, наркология және әлеуметтану жасөспірімдер арасында нашақорлық пен алкоголизмнің алдын алудың ұтымды және тиімді жүйесін жасау үшін жеткілікті білімге ие емес. Есірткіге тәуелділіктің қалыптасуының биохимиялық механизмдері туралы әлі күнге дейін ғылыми деректер жоқ. Бұл проблема жан-жақты зерттеуді талап етеді, сонда ғана нашақорлықтың алдын алудың тиімді стратегиясын әзірлеу мүмкін болады.
Вирустардан туындаған инфекциялар
Ротавирустық инфекция.
Инфекцияның қоздырғышы – ротавирус.
Негізінен 6 айдан 4 жасқа дейінгі балалар ауырады.
Патогеннің берілу механизмі – фекальды-ауызша, көбінесе су арқылы.
Аурудың көзі – аз дәрежеде вирус тасымалдаушысы.
Инкубациялық кезең 15 сағаттан 7 күнге дейін созылады.
Клиникалық көрініс.
Ауру тез, өткір басталады, іштің ауырсынуы, діріл, нәжіс пайда болады. Жағдайлардың жартысында құсу бар. Бұл белгілер қызу көтерілу, бас ауруы, интоксикация және катаральды құбылыстармен үйлеседі. Тәбеттің төмендеуі немесе болмауы байқалады.
Емі.
Сусызданудың айқын белгілері бар науқастар ауруханаға жатқызылады. Науқастардың негізгі бөлігі үйде емделеді. Регидратациялық терапия жүргізіледі. Сұйықтықты шығындарға сәйкес көлемде толтыру. Нәжісті қалпына келтірмес бұрын жұмсақ диета тағайындалады.
Алдын алу:
* Науқастарды анықтау және оқшаулау.
* Инфекция ошағында дезинфекциялау.
Энтеровирустық инфекциялар.
Қоздырғышы – Коксаки а, Коксаки в, ЕСНО топтарының энтеровирустары.
Берілу механизмі – фекальды-ауызша. Берілу жолы-алиментарлық. Берілу факторлары көбінесе көкөністер болып табылады.
Инфекция көзі-вирустарды қоршаған ортаға нәжіспен және тыныс алу жолымен шығаратын науқас адам.
Инкубациялық кезең 2-ден 10 күнге дейін.
Клиникалық көрініс.
Ауру жіті басталады. Бастапқы қызуының 38-39С болуы, бастың ауыруы, іштің, бұлшық еттердің ауырсынуы. Жүрек айнуы және құсу, жиі сұйық нәжістің болуы мүмкін. Кейде катаральды құбылыстар (ринит, фарингит, ларингит), сондай-ақ, бездердегі герпетикалық бөртпелер қосылады. Энтеровирустық инфекциялардың көріністері әр түрлі, әсіресе ауыр нысандарда серозды менингит пен жүрек зақымдануының дамуы мүмкін.
Емі.
Ауруханаға жатқызу клиникалық көрсеткіштер бойынша жүргізіледі. Атап айтқанда, менингиальды синдром және жүйке жүйесінің басқа зақымдануы болған кезде. Қабынуға қарсы және дегидратациялық терапия жүргізіледі.
Алдын алу:
* Науқастарды ерте анықтау
* Науқастарды 2 аптаға оқшаулау
* Инфекция ошағында дезинфекция жасау
* Науқастармен байланыста болған 3 жасқа дейінгі балаларға қалыпты адам иммуноглобулині енгізіледі, 7 күн ішінде мұрынға лейкоциттік интерферон көміледі.
Материалды дайындаған Ұлпан АМАНБАЕВА,
«Astana Clinic» ЖШС-ның Ақмола облысы бойынша салауатты өмір салтын қалыптастыру орталығының директоры.
