19 қазан – Құтқарушы күні
Өрт сөндірушілер мен құтқарушылар – қоғамның қауіпсіздігін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Олардың күнделікті жұмысы қауіп-қатермен байланысты және жоғары жауапкершілік, дайындық пен физикалық төзімділікті талап етеді.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев: «Мамандыққа адалдық таныту, ерлікке және кез-келген сынаққа дайын болу – төтенше жағдай қызметі мамандарына қойылатын басты талап. Табиғи және техногенді апаттар кезінде, күнделікті сын сәтте сіздерге үлкен жауапкершілік жүктеледі» деп құтқарушыларға зор сенім білдірген болатын.
Төтенше жағдайларда әрбір минут маңызды болған кезде, дәл осы өрт сөндірушілер мен құтқарушылар бірінші болып көмекке келіп, адамдардың өмірін сақтап, олардың мүлкін қорғап, экологиялық апаттардың алдын алады. Бұл мақала өрт сөндірушілер мен құтқарушылардың қазіргі қоғамдағы рөліне, олардың жұмысына, қиындықтарына және қоғам үшін маңызына арналған. Өрт сөндірушілер кәсібінің тарихы жүздеген жылдарға созылады. Өртке қарсы алғашқы командалар туралы деректер ежелгі Римде кездеседі. Сол кездің өзінде қалаларда өртті сөндіру және ғимараттарды қорғаумен айналысатын арнайы құрылымдар болған. Уақыт өте келе, қалалар мен технологиялар дамыған сайын өрт сөндірушілердің қызметі ұйымдасқан және құрылымдалған сипатқа ие бола бастады. Бүгінгі күні өрт қауіпсіздігі қызметтері мен құтқарушылар көптеген елдердің, соның ішінде Қазақстанның азаматтық қорғаныс жүйесінің маңызды бөлігін құрайды. Өрт сөндіру бөлімшелері кез келген өрт түрлерімен және техногендік апаттармен тиімді күресуге мүмкіндік беретін заманауи құрал-жабдықтармен жабдықталған. Қазақстанда өрт сөндірушілерге кіретін азаматтық қорғау органдары өрттерді, су тасқындарын немесе апаттарды болдырмауда және олардың салдарын жоюда маңызды рөл атқарады.
Әрине, қызметтік саланың өз маңыздылығы бар. Өрт сөндірушілер мен құтқарушылар тек өртпен күресіп қана қоймай, құтқару жұмыстарын жүргізіп, техногенді апаттар мен табиғи апаттардың салдарын жояды. Олардың қызметі адамдардың өмірі мен денсаулығын, мүлкін және қоршаған ортаны қорғауға бағытталған. Кәсіптік ерекшелік қауіпті жағдайда шұғыл шешім қабылдау қабілетінде жатыр. Көбіне олар түтінге толы, жоғары температуралы және құлау қаупі бар ғимараттарда жұмыс істейді. Барлық қиындықтарға қарамастан, олардың басты міндеті мүмкіндігінше көп адамды құтқару және төтенше жағдайдан келетін шығынды азайту.
Бүгінгі таңда өрт сөндірушілер мен құтқарушылар сансыз ықтимал қиындықтарға тап болады. Бұл қиындықтар тек физикалық дайындықты ғана емес, сонымен қатар, технология мен ғылым саласындағы терең білімді де талап етеді. Тарқатып айтсақ, қалалардың өсуі мен халық тығыздығының артуымен және жаңа құрылыс материалдарының пайда болуымен өрттер мен техногендік апаттар қаупі артып келеді. Сондай-ақ, климаттың өзгеруі табиғи апаттар санының өсуіне әкеліп соқтыруда. Олардың ішінде орман өрттері мен су тасқындары бар. Соңғы жылдары Қазақстанда орман және дала өрттерімен қатар су тасқындары жиі орын алды. Мұндай жағдайларда өрт сөндірушілер мен құтқарушылар тәулік бойы жұмыс істеп, тек адамдарды ғана емес, тұтас елді мекендерді де құтқарып қалады.
2024 жылы Ақмола облысы бірнеше табиғи және техногендік төтенше жағдайларға тап болды. Олардың ішінде ең айтарлықтай қауіптер – су тасқыны мен өрттер болды. Облыс өрт сөндірушілері мен құтқарушылары төтенше жағдайларды жедел әрі кәсіби түрде жою арқылы көптеген адамдардың өмірін сақтап, зардаптарды азайта алды. Өздеріңіз білетіндей, ағымдағы жылдың көктемінде өңіріміз алапат су тасқынынан зардап шекті. Қардың мол еруі мен жауын-шашынның көп түсуі салдарынан өзендердегі су деңгейі күрт көтеріліп, елді мекендерді су басты. Өзендердің арнасынан тасуы салдарынан жүздеген үйлер су астында қалды. Жедел шаралар қабылданып, құтқарушылар мыңдаған адамды эвакуациялады, олардың бірқатары тікұшақтармен құтқарылды.
Ақмола облысында су тасқынына қарсы іс-шараларға барлығы 1500-ге жуық адам мен 350 техника жұмылдырылды. Осы кезеңде су тасқындарын тоқтату үшін жергілікті билік дамбаларды күшейтіп, уақытша бөгеттер тұрғызды. Өрт сөндірушілер мен құтқарушылар тәулік бойы жұмыс істеп, елді мекендердегі жағдайды тұрақтандыру үшін қолдан келгеннің бәрін жасады деп айта аламыз. Оған қоса, облыста бірнеше ірі өрт болды. Маусым айында электр желілеріндегі қысқа тұйықталу салдарынан тұрғын үйде өрт шықты. Өрт жылдам таралып, бірнеше минут ішінде үйді шарпыды. Дегенмен, өрт сөндірушілердің жедел әрекеттерінің арқасында барлық тұрғындар құтқарылып, адам шығыны болмады. Бұл оқиға өрт сөндірушілердің төтенше жағдайларда әрекет ету жылдамдығының маңыздылығын тағы бір рет көрсетті. Және де аймақта орман және дала өрттері де үлкен қауіп төндірген кездер болды. Жаз мезгілінде құрғақшылық салдарынан ормандар мен далаларда бірнеше рет өрт шықты. Өрт сөндірушілер осы өрттерді дер кезінде сөндіріп, олардың тұрғын үйлерге таралуын болдырмады. Өрттің таралуын тоқтату үшін заманауи техника мен білікті мамандар жұмылдырылған еді.
Қазіргі уақытта бұл салаға білікті маман дайындау да маңызды іс. Өйткені, құтқарушы мамандығы үнемі жетілдіруді қажет етеді. Үздіксіз жаттығулар, оқу-жаттығу сабақтары және арнайы дайындық курстары өрт сөндірушілер мен құтқарушыларға кез келген жағдайға дайын болуға мүмкіндік береді. Қазақстанда өрт сөндірушілерді дайындау арнайы полигондар мен оқу орталықтарында жүргізіледі. Онда өрт сөндіру, құтқару операцияларын жүргізу және заманауи жабдықтармен жұмыс істеу дағдылары пысықталады. Мәселен, Алматыда «Жартасты қала – Астана» полигонында өткен жаттығуда өрт сөндіруші командалар өртті сөндіру және іздестіру-құтқару операцияларын жүргізу кезінде ұшқышсыз ұшу аппараттарын пайдалануды пысықтады. Ұшқышсыз ұшу аппараттары, термокамералар және роботтандырылған жүйелер сияқты заманауи технологиялар өрт сөндірушілер мен құтқарушылардың қызметінде маңызды рөл атқарып, олардың жұмыс тиімділігі мен қауіпсіздігін арттырады.
Құтқарушылардың жұмысы батылдық үлгілеріне толы десек артық айтпаған болармыз. Олар күн сайын өз өмірлерін қатерге тігіп, басқаларды қорғайды. Мақалама бір-екі үлгілі қызметкерді атай кеткенді жөн көрдім. Олар Ақмола облысының аға өрт сөндіру жүргізушісі Дулат Тілегенұлы Жұмабаев. Ол бірнеше рет адамдардың өмірін құтқарып, ірі төтенше жағдайларды жоюға қатысқан. Оның тәжірибесі мен кәсібилігі ең қиын тапсырмаларды орындауға мүмкіндік береді, ал, жас мамандар оған қарап бой түзейді. Екіншісі азаматтық қорғау подполковнигі Дмитрий Тарасович Ермак, ол өз қызметін қарауыл бастығы болып бастаған, кейін өрт сөндіру бөлімінің бастығына дейін жеткен. Өз қызметінде көптеген адамдардың өмірін сақтап, күрделі төтенше жағдайларды жоюға қатысты. Мұндай адамдар – нағыз батырлар, олар өз өмірін басқалардың қауіпсіздігіне арнайды. Осы сияқты, құтқарушылар құрамын алға сүйрейтін білікті, білекті азамттарымыздың арқасында көп қиындықтарды еңсеріп келеміз.
Айта кетейін, облысымызда жыл басынан бері 573 өрт оқиғасы тіркелсе, 327 авариялық-құтқару жұмыстары жүргізілді. Нәтижелі жұмыс барысында құтқарылғандар саны балалармен қоса алғанда, 397 адамды құрады. Бұл ретте, Ақмола облысы бойынша 1200-ден астам құтқарушылар құрамы аталған жұмыстарда белсенділік танытып, жыл бойы адамдардың қауіпсіздігі үшін күресіп келеді. Аталған жұмыс бағытына 250-ге жуық техника жұмылдырылған. Сөз соңын қорытындылай келе, өрт сөндірушілер мен құтқарушылар біздің қауіпсіздігіміздің сақшылары деген түйінді айтқым келеді. Қазіргі әлемде төтенше жағдайлар қаупі күн санап артып келе жатқандықтан, өрт сөндірушілер мен құтқарушылардың рөлі бұрынғыдан да маңызды бола түсуде. Олардың жұмысы – бұл ерлік, жанқиярлық және кәсібилік үлгісі. Төтенше жағдай туындаған кезде көмекке келетін адамдардың бар екенін біле отырып, әрқайсымыз өзімізді қауіпсіз сезінеміз. Өрт сөндірушілер мен құтқарушылар – біздің заманымыздың нағыз батырлары. Біз олардың еңбегі, ерлігі және қоғамның қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қосқан баға жетпес үлесі үшін ризашылық білдіруіміз керек.
Ерлан Молдаханов,
Ақмола облыстық төтенше жағдай департаменті
өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстары қызметінің бастығы,
азаматтық қорғау полковнигі.
