Контрафактілік тауарлар әлемнің барлық елдерінде, соның ішінде Қазақстанда да мәселе болып табылады. Тауарлар бағасының көтерілуі аясында контрафактілік тауарлар мәселесі тек ушыға түсті. Онлайн сауданың дамуымен және жеткізілетін тауарлар көлемінің ұлғаюымен оны қадағалау қиындай түсуде.
Төмен бағаға байланысты контрафактілік сұранысқа ие. Жалған жасаудың барлық мәні – мүмкіндігінше үнемдей отырып, тауарларды тез сату. Жасанды өнімдер арзанырақ, өйткені заңсыз өндірушілер бәрін үнемдейді: жабдықты, жұмыс күшін, материалдарды. Тауарлар көбінесе қолөнер жағдайында, көбінесе өз үйінің ауласында жасалады.
Тәртіп бұзушылар бөтен тауар белгісін заңсыз пайдаланғаны үшін өздеріне қауіп төндіретін жауапкершіліктен де қорықпайды. Сонымен, контрафактілік өнімді өндіру, әкелу, өткізу үшін заң бұзушыға: контрафактілік өнімді тәркілеу және жою арқылы 20-дан 80 АЕК-ке дейін айыппұл түріндегі әкімшілік жауапкершілікке тартылады не қылмыстық жауаптылық (ірі зиян келтірген жағдайда) 80 АЕК-ке дейінгі мөлшерде айыппұл салу, не түзеу жұмыстарына, не 80 сағатқа дейін қоғамдық жұмыстарға тарту, не 20 тәулікке дейін қамауға алынады.
Контрафактілік тауарлардың басым бөлігі Қытайдан келеді. Олар киім, аяқ киім, аксессуарлар, жалған автокөлік бөлшектері. Азық-түлік өнімдері Өзбекстаннан келеді, кәмпиттер, тәттілер, газдалған сусындар және басқа да танымал өнім топтары.
Шығыс Еуропа мен БАӘ-де салықсыз темекілердің үлкен саны шығарылады. Олар бізге Орталық Азия елдері мен Ресей арқылы тасымалданады.
Контрафактілі өнімнің әрбір түрі тұтынушының өмірі мен денсаулығына зиян, қоршаған ортаға да зиянымол. Мысалы, контрафактілік косметика мен тұрмыстық химия аллергиялық және дерматологиялық реакциялардың қаупін тудырады, жалған автокөлік бөлшектері автомобильдің өнімділігін төмендетеді және жол қауіпсіздігіне әсер етеді, контрафактілік алкоголь мен темекі өнімдері улануды тудыруы және осы өнімдерді тұтынудан онсыз да жоғары зиян келтіруі мүмкін. Жасанды балалар өнімдерінің құрамында улы бояғыштардың көп мөлшері болуы мүмкін. Құрылыста жалған цементті пайдалану тұтас ғимараттардың қирауына әкеліп соқтырады, ал жалған электр сымдарын пайдалану өрттің жиі шығуына себеп болады.
Уақыт өте келе фейктердің көрнекі сапасы жақсарады, тіпті сарапшылар да жалғанды түпнұсқадан көзбен ажырату қиынға соғады. Ал, контрафактілік тауарларды сатып алу қаупін азайту үшін көше базарлары мен стихиялық сауда нүктелерінен аулақ болып, өндірушілерден, уәкілетті дилерлерден/дистрибьюторлардан немесе сенімді дүкендерден сатып алу ұсынылады. Тауарлар қаптамасының бүтіндігі мен сапасын тексеріңіз, жарамдылық мерзімін тексеріңіз, қаптамада шығарылған күні немесе жарамдылық мерзімі қайталануы мүмкін бөгде жапсырмалардың болуыболмауын қадағалаңыз. Тауардың шыққан жерін анықтау үшін авторлық құқық иелері мен дилерлерге тікелей сұрау салуға немесе қаптамада көрсетілген сенім телефонына қоңырау шалуға болады.
Бір нәрсе анық – тұтынушылар арасында оған саналы сұраныс болғанша жалған ақша жасау қаупі әрқашан өткір болады. Ал, егер сіз сапасыз өнімге тап болсаңыз, бұл үшін өндірушіні кінәлауға асықпаңыз, ол жалған болуы мүмкін.
Айсұлу ҒАБДУЛЛИНА,
Ақмола облыстық Әділет департаментінің зияткерлік меншік
құқығы бөлімінің бас маманы.
