«Шанс» кәмелетке толмағандарды әлеуметтік-психологиялық, құқықтық қолдау орталығы «Маргинал жастар, NEET санатындағы жастар арасында құқық бұзушылықтардың алдын алуға және өмірлік қиын жағдайға тап болған жастарды әлеуметтендіруге бағытталған іс-шараларды ұйымдастыру» жобасын іске асырды.
Ақмола облысы ішкі саясат басқармасының 2023 жылға арналған тапсырысы бойынша облыста бұл жоба арқылы жастарды ізгілік рухында тәрбиелеу, шығармашылық бастамаларды қолдау, кеңес беру, оқыту іс-шараларын өткізу қажет. Өмірлік қиын жағдайға тап болған жастар мен балалардың қоғамға бейімделуін қамтамасыз ету үшін орта және жоғары мектеп жасындағы балалардың, студенттердің коммуникативтік дағдылары мен мәдени қабілеттерін дамыту талап етіледі.
Сонымен қатар, Ақмола облысының NEET санатындағы маргиналды жастарымен және өмірлік қиын жағдайдағы жастарымен ақпараттық жұмыс жүргізу, өскелең ұрпаққа, қиын өмірлік жағдайға тап болған, оны өз бетінше шеше алмайтын жас отбасыларға мақсатты қолдау көрсету міндеттері де аталмыш жобаның алғы шарттарының бірі.
NEET буыны экономикалық, әлеуметтік немесе саяси сипаттағы әртүрлі факторларға байланысты жұмыс істемейтін және оқымайтын жастар буыны, яғни,«жұмыс істемейтін және біліктілігін арттырмайтын оқушы да емес, жұмысшы да емес»дегенді білдіреді.
Батыс тәжірибесінде NEЕT жастарды еңбек және білім нарығынан ерікті түрде алып тастау элементін ұсынады, мысалы, жапониядағыдай әлеуметтік емес мінез-құлық, тез урбанизацияланатын әлемнен «қашу» әрекеті байқалады. Жастар өздерінің белсенді әлеуметтік құрылымнан таба бермейді. Демек, суицид, девиация, әлеуметтен тым оқшаулану сияқты мәселелер басым болады. Отбасы құндылықтары бұлыңғыр болады.
Бұл проблема Қазақстан жастарын да айналып өтпей отыр, бұл Қазақстан Үкіметі, мемлекеттік органдар, жергілікті атқарушы органдар, жастар саясаты мәселелері жөніндегі құрылымдар тарапынан алаңдаушылық туғызады.
Сонымен қатар, жастардың келбеті әлеуметтік-демографиялық факторларға байланысты себептермен қалыптасып, осы жас тобына тән әлеуметтік қатынастар мен әлеуметтік мәртебемен сипатталатындығын жоққа шығаруға болмайды. Осыған сәйкес, жастардың әлеуметтік мобильділіктің жоғары дәрежесіне ие болғанына және экономикалық, әлеуметтік және саяси дамудың бастамашыл базасы болғанына қарамастан, қоғамның әлеуметтік-экономикалық саласына толық қатыспауы байқалады. Жастардың жас ерекшеліктеріне байланысты қажеттіліктері мен мүдделері әрқашан қоғамның мүдделерімен сәйкес келе бермейді. Сонымен қатар, өмірлік тәжірибенің жеткіліксіздігіне байланысты жауапты шешімдер қабылдауда қателік жіберу мүмкіндігі жоғары.
ҚР Үкіметі басқа елдердің басшылығы сияқты, оқымайтын және жұмыспен қамтылмаған жастарды жұмыспен қамту және әлеуметтендіру мәселелеріне алаңдайды, бұл Қазақстан Республикасы Қоғамдық даму министрлігінің 18-29 жас аралығындағы NEET жастарын жұмыспен қамтуды және әлеуметтендіруді қамтамасыз етуге бағытталған Жол картасын қабылдау жөніндегі жұмысты жүргізу тапсырмасына негіз болды.
NEET санатындағы маргинал жастармен жұмыс қазіргі қоғамның маңызды міндеттерінің бірі болып табылады. NEET – бұл 15 пен 29 жас аралығындағы, оқымайтын, жұмыс істемейтін және кәсіптік оқудан өтпеген адамдарды сипаттайтын термин. Жастардың бұл санаты көбінесе қоғамның назарынан тыс қалады, бұл олардың әлеуметтік және экономикалық қалыс қалуына әкеп соғады.
NEET санатындағы маргинал жастармен жұмыс жасаудағы қиындықтарға қарамастан, әртүрлі орталықтар мен ұйымдар қоғамның осы тобын қолдау және қоғам өміріне қосу үшін белсенді қадамдар жасауда. NEETжастармен жұмыс істеудің сәтті мысалдарының бірі – Әлеуметтік бастамалар орталығы өткізген бағдарламалық іс-шара.
Осы бағдарлама аясында орталық NEET санатындағы жастарға қоғамға табысты қосылу үшін қажетті дағдылар мен білім алуға көмектесетін бірқатар әлеуметтік және білім беру ресурстарын ұсынды. Орталық әлеуметтік бейімделу, кәсіби өсу және өзін-өзі дамыту дағдыларын қалыптастыруға бағытталған арнайы тренингтер мен курстар әзірледі.
NEET жастармен жұмыс істеудің негізгі компоненттерінің бірі психологиялық қолдау. Орталықтың тәжірибелі психологтары әлеуметтік және коммуникативтік дағдыларды дамытуға, өзін-өзі бағалауды нығайтуға және табысқа жету үшін мотивацияны арттыруға бағытталған жеке консультациялар мен топтық тренингтер өткізді.
Сонымен қатар, Орталық NEET жастары үшін жұмысқа орналасу мүмкіндіктерін қарастыру үшін әртүрлі компаниялармен және кәсіпорындармен ынтымақтастық орнатты. Кәсіби тәжірибе алудағы кедергілерді еңсеру және еңбек нарығындағы перспективаларды жақсарту үшін жұмыс істейтін тағылымдамалар ұйымдастырылды.
Қорытындылай келгенде, NEET санатындағы маргиналды жастармен жұмыс әртүрлі ұйымдардың кешенді көзқарасы мен белсенді ынтымақтастығын талап етеді. Әлеуметтік бастамалар орталығы жүргізген бағдарлама NEET-жастарын қолдау мен қоғамға қосуда табысты нәтижелер берді, оларды өмір сүру сапасы мен болашақ перспективаларын жақсарту үшін қажетті ресурстармен қамтамасыз етті. Жастар үшін мына бағыттар қызықты болуы мүмкін:
Өзіңіздің қызығушылықтарыңызбен, біліміңізбен немесе шығармашылығыңызбен бөлісетін жеке блог немесе YouTube арнасын құру; мұқтаж жандарға көмектесу және қоғамға үлес қосу үшін еріктілердің бағдарламалық жасақтамасына немесе қайырымдылық ұйымдарына қатысу; кездесулер өткізуге, тақырыптарды талқылауға, түрлі іс-шараларға қатысуға болатын жастар клубын немесе ортақ мүдделері бар топты ұйымдастыру; физикалық белсенділік пен салауатты өмір салтын сақтау үшін спорттық іс-шараларға немесе командалық ойындарға қатысу; концерттер, көрмелер, фестивальдар немесе театр қойылымдары сияқты мәдени іс-шараларды ұйымдастыру; көшбасшылық, коммуникация, кәсіпкерлік немесе бағдарламалау сияқты дағдыларды дамыту курстары мен тренингтеріне қатысу; көкжиегіңізді кеңейту және жаңа тәжірибе алу үшін саяхаттау және жаңа мәдениеттер мен тілдерді үйрену; өзекті мәселелерді талқылау және өз пікірін білдіру үшін пікірталастарға немесе форумдарға ой салысу; өз идеяларыңызды жүзеге асыру және кәсіпкер болу үшін жеке стартап немесе жоба құру; ғылым мен технологияның дамуына үлес қосу үшін ғылыми зерттеулерге немесе инновациялық жобаларға қатысу.
Бұл идеялар сізге өзіңізге қызықты идеяны табуға көмектеседі деп сенеміз.
Әсем АСАЙЫНОВА,
Ақмола облысы бойынша «Шанс» кәмелетке толмаған
адамдарды әлеуметтік-психологиялық, құқықтық
қолдау орталығының басшысы.
